Modellen & Avonturen

Natuurlijk zijn wij als mens heel visueel: een beeld zegt vaak meer dan duizend woorden. Als mensen iets willen uitleggen, wordt dan ook heel snel pen en papier (of de virtuele variant daarvan) gepakt en gaan ze tekenen: beelden, schema's, modellen. Een model helpt zeker om te begrijpen en de redenatie van de ander gemakkelijker te volgen. Als ik na zo'n een uitleg vraag wat een 'model' voor de ander is, krijg ik bijna altijd het bekende antwoord: "Een model is een vereenvoudiging van de werkelijkheid. Het helpt om de werkelijkheid te begrijpen, maar is de werkelijkheid niet. Een kaart is toch ook niet hetzelfde als het gebied dat met de kaart wordt weergegeven?"
Vrijwel iedereen weet dat: een model is een hulpmiddel om de werkelijkheid te begrijpen! En toch... waarom, als mensen met een model aan de slag gaan, ontstaat er dan zo vaak een soort tunnelvisie, waardoor het model blijkt de werkelijkheid te vervangen?

Er is ooit aan allerlei leidinggevenden de vraag gesteld, wat zij het belangrijkste vonden om de slaagkans van hun opdrachten te maximaliseren. Uiteraard kreeg je een grote variëteit aan antwoorden. Als je echter ging uitsplitsen naar het aantal ervaringsjaren als leidinggevende, ontstond grofweg de volgende verdeling.
Leidinggevenden met 1 tot 7 jaar ervaring noemden structuren en  de modellen, die hen ten dienste stonden als het belangrijkste. Op zichzelf logisch. Als je net begint en nog niet zo goed de weg weet, dan helpen structuur en modellen op weg in de werkelijkheid van alledag. Bovendien heb je als beginnend leidinggevende nu altijd iets om op terug te vallen: zo zit de wereld in elkaar.
Gaandeweg ontdekten de leidinggevenden echter dat de wereld niet helemaal zo in elkaar zit als de modellen aangeven. De groep met grofweg 7 tot 14 jaar ervaring noemde niet meer structuur en model als het belangrijkste, maar de medewerkers en het samenwerken, terwijl de nog meer ervaren leidinggevenden persoonlijkheid en persoonlijke inzet van mensen als antwoord gaven.

Een vergelijkbaar fenomeen zie je terug in de (historische) ontwikkeling omtrent bedrijfskundige modellen.  Vooral sinds de Industriële Revolutie ontstond er steeds meer behoefte greep te krijgen op iets als een bedrijf of organisatie. Die werden zo complex dat improviserend aansturen niet meer voldoende bleek. Modellen helpen daarbij. De eerste (wetenschappelijke) poging om greep te krijgen op de werkelijkheid van bedrijf en organisatie is om deze te zien als een rationele schepping. Een bedrijf is een construct, een model. Pak pen en papier en je kunt (het model van) het bedrijf gewoon tekenen: organogram, stroomschema, input/troughput/output-model, etc., etc. Druk zoveel mogelijk uit in getallen. Kwantificeer bijvoorbeeld medewerkers naar fte's. En klaar is kees! Wil je iets bereiken of veranderen?  Draai aan de modelknoppen. Verander een getal (fte, productie-eenheid, geld, o.i.d.) en voilá er ontstaat een nieuw (gewenst) evenwicht in het model. Leidinggeven betekende vooral model-sturing. Tegenwoordig zouden we onder meer van spreadsheet-management spreken.

Het probleem ontstond toen opeens bleek dat de mensen achter de fte's niet zonder meer uitwisselbaar waren. Medewerkers bleken geen gestolde productiefactoren, die je naar believen kon inzetten, verschuiven of afdanken. Organisaties werden opeens veel meer gezien als product van samenwerking. Tegenwoordig lees je zelfs steeds meer over organisaties als 'levende systemen', die bij voortduring interacteren met hun (interne en externe) omgeving.

Blijkbaar zijn modellen een eerste hulpmiddel om de werkelijkheid te begrijpen en suggesties te doen voor adequaat handelen. Als ze echter als doel op zich worden gebruikt schieten ze te kort. Iedereen weet dat, toch!? Iedereen zègt dat te weten! Waarom worden ze dan steeds weer zo absoluut ingezet om de werkelijkheid te aan te sturen? Ik moet opeens denken aan al die deskundigen die elkaar te vuur en te zwaard bestrijden om de huidige economische crisis te bestrijden. Hun voornaamste wapens zijn de modellen die zij aanhangen: als dit... dan zal dat... Wie heeft gelijk? Waarschijnlijk geldt voor ieder model van hen, dat als je het model goed volgt, dat je dan volgens het model ook beter scoort. Maar of je dan ook de juiste dingen doet en bereikt...?

Ik mag modellen graag vergelijken met een bos. Om te begrijpen dat een grote groep bomen een bos vormt, moet je wel afstand nemen, overzicht krijgen, structuren en kaders zien, etc. Modellen (kaarten, plattegronden) helpen je een bos als bos te herkennen en ze ondersteunen je om  de weg door het bos te vinden. De uitdaging zit er volgens mij niet in om de kaart goed te volgen. Als je doet wat je altijd hebt gedaan, dan zul je krijgen wat je altijd hebt gekregen. Dat wil niet zeggen, dat je ook krijgt wat je nodig hebt. Modellen zijn per definitie ontstaan op basis van ervaringen en onderzoek uit het verleden. Ze kunnen je helpen het heden te begrijpen en suggesties doen voor de toekomst... maar ja, resultaten behaald in het verleden bieden geen garantie voor de toekomst...
De werkelijke uitdaging zit volgens mij in het gebruik van de kaart (het model) om het bos te leren begrijpen, om vervolgens de kaart los te laten en rond te gaan dwalen om nieuwe wegen te vinden.

Heet dat niet creativiteit en innovatie?
Is innovatie niet wat iedereen roept dat we zó nodig hebben?
Wie durft dus zijn model te kennen en vervolgens ook weer los te laten? Om meer te zien dan je eerst zag?
Er zijn altijd meer paden in het bos, dan een kaart aangeeft. Bovendien houdt de wereld (en de mogelijkheden) niet op bij de randen van het bos.
Gerichte aandacht helpt je om vooruit te komen, maar tunnelvisie beperkt je vreselijk, vaak zonder dat je het zelf door hebt.

Edward De Bono bedacht zijn zes denkende hoeden (wit, zwart, rood, groen, geel en blauw) om mensen te helpen steeds waar vanuit een perspectief naar vraagstukken te kijken. Ze zijn allemaal mooi en zinvol om op te zetten, ter voorkoming van tunnelvisie. Intrigerende in dezen vind ik de blauwe hoed: het denken over denken. Klopt het wat we denken? Is een denkmodel bruikbaar, zinvol, effectief... of juist achterhaald?

Laat de blauwe denkhoed je aanzetten tot kritisch kijken naar je eigen modellen. Laat je vooral ook inspireren om voorbij je modellen te kijken en op avontuur te gaan in de èchte wereld. Wie weet wat voor moois je dan tegenkomt....

Bij Keridwen hebben wij die manier van denken en doen, waarbij je je kaarten (modellen) gebruikt als het nodig is, maar waarbij je ook het lef hebt op een zinvol avontuur te gaan, namen gegeven:
De dans van de held, Vergroot uw Denkraam en Zelfregie _3.3.


Marcel van der Pol
www.KERIDWEN.nl

Onderwerpen voor latere blogs, onder meer:

• de neuzen dezelfde kant op of diversiteit omarmen
• onderwijs: systeem, model of passie. De pijl in de roos
• lessen van de Baron van Münchhausen: zo trek je je aan je eigen haren omhoog uit het moeras van de crisis.

Lesgeven als zinvol, boeiend en dynamisch avontuur

DE FINNEN 

HEBBEN ONS ALWEER VERSLAGEN!!!

Ook op onderwijsgebied is Finland volgens de vergelijkingslijsten beter dan Nederland. In de commentaren wordt uiteraard uitgebreid met argumenten gestrooid waarom dat zou is. De situatie in Finland:

• Alle docenten hebben een academische opleiding
• Docent-zijn is een voorrecht. Je bent geselecteerd. Je krijgt aanzien.
• Docenten hebben veel vrijheid om zelf (vanuit hun expertise) hun eigen onderwijs in te vullen.
• Er is geen onderwijsinspectie die met veel controle en missives de docenten op de huid zit.

Klinkt zeker heel mooi. Het paradijs voor een docent?
En hoe is dat dat in Nederland? (...)

Lesgeven is echter zoveel meer dan vergelijkingslijstjes en audits. Lesgeven kan ook best een zinvol, boeiend en dynamisch  avontuur zijn... en blijven! Ook al zijn de omstandigheden niet geheel optimaal.
Al een behoorlijk aantal jaren ben ik samen met docenten en trainers op zoek naar het avontuur in lesgeven. Elke keer begin dit didactisch avontuur niet bij voorgeschreven lesinhoud en lesmethoden, maar bij de acceptatie van de mogelijkheid dat lesgeven een avontuur kan zijn: een soort avonturenverhaal of ontdekkingsverhaal waarin je veel kunt leren. De scholier/student als held, ontdekkingsreiziger of avonturier; de docent als degene die hem/haar op weg helpt, tips geeft, de weg wijst, etc.

Keridwen's Tales & Theatre: De Pijl in de Roos

Naar aanleiding van een chassidische legende mag ik  lesgeven ook graag vergelijken met pijl-en-boogschieten. In dit verhaal is de docent de schutter en zijn/haar les is de pijl. 

Je mag uiteraard van een professionele schutter verwachten dat hij/zij zorgt voor een zeer goede kwaliteit van de pijl (scherp, juiste hout, optimale lengte, uitgebalanceerd, adequate toevoegingen, etc.). Dat is de didactiek: zowel naar vakinhoud als naar lesgeef/leerproces. Je moet weten waar je het over hebt. Je moet datgene wat je weet ook nog kunnen (uit)delen. Een goede vooropleiding (zoals in Finland)  is daarbij zeker een voordeel.

Je moet de les (onafhankelijk van de vorm) wel aan je leerlingen/studenten geven! In alle gevallen, of het nu frontaal college geven is of de begeleiding van zelfwerkgroepen of afstandsonderwijs (e-learning, schriftelijk,..) moet je, om in de metafoor te blijven, de pijl wel deskundig afschieten. Niet iedereen zal dat altijd goed kunnen. Maar als je het goed hebt geleerd. Je kunt dat aantonen.... 

Excellent pijl-en-boogschieten (lesgeven) betekent, dat je alles moet weten van de dynamische balansen spanning/ontspanning, in vasthouden/loslaten en richten/raken. Daarvoor heb je vrijheid nodig. Om je kunnen concentreren op je doel: het raken van het hart van de roos. En er  zijn vele rozen. Elke leerling/student heeft zijn/haar eigen roos, die jij als docent moet proberen te raken. Schieten (lesgeven) heeft weinig zin als leerlingen/studenten hun rozen niet ophouden. Ze moeten wel geraakt wíllen worden., of wellicht eerst verleid worden om hun roos op te houden (is het niet zo, dat je een paard wel naar het water kunt voeren, maar het niet kunt dwingen te drinken?).

Hoe kun je je nu concentreren op de pijl, het schietproces, je trefkunst en de raakbaarheid van de rozen bij je leerlingen/studenten, als steeds een controleur in je nek staat te hijgen? De controleur representeert geen vertrouwen in je trefkunsten, maar representeert wantrouwen in jouw kennis en vaardigheden omtrent de boogschutprocedures.

En toch.... Ook tijdens spanning van een belangrijk boogschiettoernooi moet je als goede boogschutter toch optimaal kunnen presteren, zelfs al hijgt iedereen in je je nek... Dus: concentreer je... maak je leeg... wees vrij....
Het moment van schieten staat voor mij centraal: vanaf het moment dat je boog spant en je publiek zich uitgenodigd voelt hun rozen hoog te houden, tot de pijl het hart van elke roos raakt. Dat is voor mij de metafoor waarin elke docent vrij is, waarin elke docent kan excelleren. Ik noem dat praktijkdidactiek. 

Met de metafoor van boogschutter in je achterhoofd kan lesgeven een zinvol, boeiend en dynamisch avontuur zijn. Metaforen nodigen sowieso uit tot nader onderzoek: wat als ik mijn les niet als een netwerk aan onderwijsprocedures en bullitlists hoef te zien, maar samen met mijn scholieren/studenten als het avonturenverhaal van een boogschiettoernooi? Wat zou er dan in een les kunnen gebeuren?  

Daarbij ga je zeker je denkraam van jezelf en van je leerlingenstudenten vergroten. 

Misschien streven we de Finnen dan wel voorbij! 

In ieder geval wordt lesgeven weer een zinvol, mooi en dynamisch avontuur

Keridwen's Tales & Theatre: De Pijl in de Roos (Marcel van der Pol)

Lesgeven als zinvol, boeiend en dynamisch avontuur. Het nieuwe lesgeven? 

Uiteenlopende onderwijsniveaus hebben al eens met plezier kennisgemaakt met De Pijl in de Roos; van universiteit tot basisonderwijs. Evenals training/consultancybureaus.

27 november kun je (zeer laagdrempelig) bij de Loyale Rebellen in het Onderwijs (Planum) weer eens kennismaken met De Pijl in de Roos. 

Voor meer info en aanmelding: http://www.loyalerebellen.nl/evenement/loyale-rebellen-nemen-je-mee-op-didactisch-avontuur
Voor aanvullende info, workshops, etc mail naar marcel@keridwen.nl

Effectief omgaan met klachten: TheAter als metafoor.

Geplaatst in Tijdschrift voor Klachtrecht, jaargang 9(3) , september 2013

door:Marcel van der Pol - KERIDWEN

Samenvatting

In de behandeling van klachten biedt de TheAter-metafoor een goede aanvulling op de mogelijkheden die een klachtbehandelaar tot zijn beschikking heeft. De focus in dit artikel ligt op de positie van “Regisseur” en op diens mogelijkheden weer beweging in een casus te krijgen. De Regisseur heeft  verschillende effectieve aan het theater en de Transactionele Analyse ontleende technieken tot zijn beschikking om de "bevroren" verhalen van mensen weer "vloeibaar" te maken.  

Inleiding

Wat mij altijd weer intrigeert in de formele begeleiding van lastige situaties zoals conflicten en klachten is de dynamiek tussen de inhoud en de relatie tussen de partijen onderling en met de professional, die z’n uiterste best doet het hele proces adequaat te begeleiden. Dat klachtbehandelaars terdege de complexiteit van deze dynamiek onderkennen, moge blijken uit de grote variëteit aan relevante deskundigheidstrainingen.  Zelf ben ik mediator, maar ook theatermaker en regisseur. Door in mediation het theater als metafoor toe te passen, krijg ik de beschikking over allerlei goed bruikbare handvatten om de dynamiek tussen conflictinhoud en relationele interacties, zowel ‘boven’ als ‘onder water’,  tussen partijen en mediator beter te duiden, te begrijpen en indien nodig gericht bij te sturen. Als docent van diverse verdiepingstrainingen ben ik steeds meer mijn theatervaardigheden gaan inzetten om mediators te leren als regisseur een betere grip te krijgen op het verloop van de mediation en op een (liefst: duurzaam) bevredigende uitkomst. Ik maak hierbij gebruik van de TheAter-metafoor, waarbij ik technieken uit de Transactionele Analyse (TA) en uit het theater toepas. De verschillende technieken gecombineerd resulteren in mijn eigen concept, de Keridwen regiedriehoek.  In dit artikel wil ik graag de toepasbaarheid van de TheAter-metafoor voor klachtbehandelaars bespreken. 

TheAter als metafoor in Klachtbehandeling

Bij het behandelen van klachten gaat het om veel meer dan het volgen van regels en procedures en het toepassen van een aantal technieken. Klachtbehandelaars moeten ook goed kunnen omgaan met allerlei bijkomende emoties, maar zeker ook met de belangen, drijfveren en verwachtingen achter die emoties. Als mensen een klacht indienen, heeft dit vaak al een hele voorgeschiedenis. Klagers voelen zich in eerste instantie niet gehoord of onheus dan wel verkeerd behandeld. Voordat ze echter daadwerkelijk in actie komen, hebben ze veelal hun visie op de zaken reeds helemaal vastgezet in een eigen verhaal.

Van een klachtbehandelaar wordt dan nogal wat gevraagd. Je moet steeds weer betrokken zijn, empathisch, oprecht geïnteresseerd en niet oordelend, maar wel adequaat kunnen optreden,  flexibel zijn, tot flexibiliteit uitnodigen en tenslotte duidelijk de grenzen kunnen bewaken. Je moet daarvoor uiteraard goed inzicht hebben enerzijds in je eigen professionele functioneren maar tevens in de interactiedynamiek tussen alle betrokkenen:  tussen burger en (semi) overheid, tussen burger en klachtbehandelaar, maar ook tussen klachtbehandelaar en (semi) overheid.

Als mediator ben ik erop gericht, dat partijen samen naar wederzijdse tevredenheid goed uit een conflict komen.  Als theatermaker word ik vooral gefascineerd door de interactiedynamiek tussen de partijen onderling, maar zeker ook door de rol die de professional daarin inneemt.  Net als in een theaterstuk gebeurt ertussen partijen van alles. Daarbij heb ik het niet alleen over de direct waarneembare zaken. De overgrote meerderheid is zelfs niet direct waarneembaar, maar geschiedt ‘onder water’. Partijen hebben motieven, verborgen verlangens, meningen, oordelen en belangen, die het verloop en de uitkomst van een proces soms moeilijk voorspelbaar maken. In theatertermen zouden we spreken van de dramatische ontwikkeling van het stuk. Hierin spelen ook thema’s als macht en onmacht, (tegen-)overdracht en waarden een belangrijke rol.

TA in de TheAter-metafoor

Eén van de eerste theorieën en technieken die ik in de praktijk met succes leerde toepassen is de Transactionele Analyse (TA) van Eric Berne.  TA is een communicatietheorie, die veel aandacht besteedt aan wat er ‘onder water’ in een interactie speelt, zoals  psychologische spelletjes en relationele verwachtingen. Hoe er ‘onder water’ wordt gecommuniceerd is vaak niet direct goed zichtbaar en hoorbaar, gebeurt veelal ook onbewust,  maar heeft echter grote invloed op de communicatie ‘boven water’.

TA helpt je de onderwater-communicatie te benoemen en bespreekbaar te maken. Daarvoor gebruikt zij relatief eenvoudige en gemakkelijk te begrijpen begrippen, als Ouder / Volwassen / Kind,  Ik ben OK / Jij bent OK en strokes als eenheid van aandacht.

TA kent bovendien begrippen die verwijzen naar het theater, als rollen, scripts en drama (-driehoek). Niet voor niets noemde Eric Berne de interacties tussen mensen in lastige situaties een soort vastgeroeste toneelstukjes (‘games people play’), die met TA gelukkig geanalyseerd, begrepen en veranderd kunnen worden.

Deze theaterverwante begrippen hielpen mij TA twee kanten op te gebruiken. In mijn theaterwerk bleek  ik acteurs gemakkelijker  helder te kunnen maken wat er ‘onder water’ tussen personages gebeurt en hoe ze dit kunnen gebruiken in hun spel.  In mijn zakelijke werk werd ik gestimuleerd met een theaterbril naar allerlei communicatieprocessen te kijken.

Theater in de TheAter-metafoor

Als regisseur zie je je werk als een soort theaterstuk, waarin jij als professional zelf ook een belangrijke rol speelt. Terwijl de klachtbehandelaar zich richt op inhoud, focust de regisseur zich vooral op de interactiedynamiek. Een professional die werkt met de TheAter-metafoor is klachtbehandelaar en regisseur tegelijk.  De regisseur naast de klachtenbehandelaar biedt je de mogelijkheid vanuit meer perspectieven naar een casus te kijken.

Als regisseur is het enorm belangrijk dat je je goed kunt verplaatsen in anderen, zonder je eigen positie kwijt te raken. In het stuk zelf (waar gaat het over?). In de spelers (wie zijn zij; wat kunnen zij; hoe kan ik het beste uit hen halen?). In het publiek (sluit de uitvoering aan; ook als ik er niet bij ben om bij te sturen?). Als regisseur moet je goed kunnen observeren, invloed uitoefenen en weer loslaten. Je hebt invloed op de spelers, de dramaturgie, de mis-en-scene, het spelritme, de finale, het eindbeeld, etc.. Jij hebt èn overzicht èn inzicht.

TA-Dramadriehoek

De dramadriehoek uit TA is een prachtig voorbeeld van hoe klachtbehandeling en theater samenkomen. Een dramadriehoek zou je kunnen omschrijven als een vastgeroest theaterstuk met (minimaal) twee spelers en drie rollen: Slachtoffer, Aanklager en Redder.

In de dramadriehoek gaat het niet zozeer om wat Spelers tegen elkaar zeggen, maar wat er relationeel tussen hen gebeurt: misschien minder goed direct waarneembaar, maar desondanks heel bepalend.  In een dramadriehoek heeft elke Speler zichzelf ingegraven in een vaste rol. Spelers houden elkaar ook vast in die rolverdeling. Mocht er al een verschuiving van rollen optreden, dan gebeurt dat slechts binnen de driehoek. U kunt zich voorstellen dat de dramadriehoek weinig productief is.

Het is de taak van elke professional om de dramadriehoek in zijn eigen praktijk te herkennen. De Klachtbehandelaar annex Regisseur nodigt vervolgens alle Spelers uit in beweging te komen en de dramadriehoek te verlaten. Alleen dan is een duurzame uitweg uit de klacht mogelijk.

De klachtbehandelaar is echter niet alleen Regisseur, maar per definitie zelf  ook een van de Spelers. Je speelt zelf immers letterlijk een actieve rol in de behandeling van een klacht. Wat is dan je  mogelijke positie in de dramadriehoek? Kun je er uit blijven? Als je meedoet, kun je dan jezelf regisseren: boven jezelf uitstijgen en eruit stappen? Alleen van buiten de dramadriehoek kun je Spelers optimaal regisseren.

Keridwen Regiedriehoek

Vanuit mijn eigen regiewerk, heb ik de TA-dramadriehoek doorvertaald naar de Keridwen regiedriehoek. In de regiedriehoek ben je als klachtbehandelaar  niet meer een van de Spelers in een dramadriehoek, vastgezet door zichzelf en de andere Spelers, maar ben je in staat net zoals een theaterregisseur adequaat en soepel tussen de verschillende metaposities te schakelen. Een theaterstuk kent immers naast Regisseur ook nog de metaposities Acteurs (Spelers) en het Publiek.

1.                     Speler: Als Klachtbehandelaar/Regisseur moet je je kunnen verplaatsen in de Spelers. Ook vanuit je professionele positie is het goed te kunnen begrijpen wat de mensen tot het indienen een klacht beweegt, waarom ze doen wat ze doen, waarom ze vertellen zoals ze vertellen. Regisseren (begeleiden) wordt dan een stuk eenvoudiger.

Bovendien weet je dat je,  enkel en alleen al door je plek als klachtbehandelaar in te nemen,  zelf ook actief meespeelt in een casus. Je beseft dat dit consequenties heeft voor het proces, zowel ‘boven’ als ‘onder water’.  Je doet je best je rol optimaal te spelen.

2.                     Publiek: Je stapt (virtueel) uit de casus en beschouwt de situatie van een afstand. Je kijkt naar het geheel, van begin tot einde. Hoe is het verhaal, de opbouw, de spanning. Is het te volgen? Is het invoelbaar? Voel je je betrokken? Maar ook: wat betekent het verloop van een casus voor de betrokkenen en voor de indirect betrokkenen? Op de korte maar ook langere termijn?

3.                     Regisseur: Op basis van je ervaringen en reflecties maak je regiekeuzes om het proces al dan niet te beïnvloeden, het beste uit jezelf en Spelers  te halen en de casus tot een goed einde te brengen. Actief schakel je steeds weer door naar de andere metaposities, om te doen of te checken, enz.

Verdieping van de Theater-metafoor

Zowel in het theater als in de reële wereld hebben mensen een grote behoefte om hun verhalen “rond” te maken. Alle verhaalonderdelen moeten uiteindelijk als puzzelstukjes op hun plaats vallen, opdat we greep krijgen op ons verhaal en begrijpen wat er gebeurt (“Ach daarom, is mij dit overkomen... ”). Per definitie geeft echter elk verhaal een beperkte visie op de werkelijkheid weer. Mensen beleven situaties nu eenmaal verschillend. Twee mensen die hetzelfde hebben meegemaakt zullen elk waarschijnlijk een geheel eigen verhaal vertellen. Beide verhalen zullen “rond” zijn en toch heel verschillend. Voor de Regisseur zijn de verschillende manieren waarop mensen hun verhaal “rond” maken heel interessant. De vraag blijft altijd of iemand zijn rondgemaakte verhaal gaat “bevriezen”, kortom als de onveranderbare, absolute waarheid gaat zien, of dat hij bereid is zijn verhaal opnieuw te onderzoeken. De Regisseur speelt met “ronde” en “bevroren” verhalen om theatrale conflicten en drama helder te maken. Theater gaat echter wel altijd over beweging. “Bevroren” verhalen zijn voornamelijk statisch en saai. De Regisseur probeert vaak een “bevroren” verhaal weer “vloeibaar” te maken. Hoe zal iemand dan zijn verhaal vertellen? Een ander verhaal? Wat precies heeft hem dan aangezet tot anders vertellen? Wat betekent dit voor het verdere verloop van het stuk (de casus)? Welke oplossingsmogelijkheden ontstaan er nu?  Vloeibare verhalen bieden de mogelijkheid voor mensen hun denkramen te vergroten en oplossingen te zien voor hun klachten en conflicten.

Ik wens alle klachtbehandelaars toe dat zij door de TheAter-metafoor in te zetten, aanvullende vaardigheden en mogelijkheden krijgen om “bevroren” verhalen van klagers weer “vloeibaar” te maken en klachtbehandelingen effectief af te ronden. 

                                                                                                                                                     Drs Marcel van der Pol

                                                                                                                                                                     www.keridwen.nl

Relevante literatuur

·    Berne, Eric.: Games People Play - The Psychology of Human Relationships (Basic Handbook of Tansactional Analysis), (1983,  21^ste editie), Ballantine books, New York 

·    Pol, Marcel, van der: De dans van de held – schakelen tussen perspectief en paradigma,  (2007), Keridwen, Groningen

Het Gordiaanse Ei: Keridwen's dilemmaverhalen

Dilemmaverhalen
West-Afrika was mijn eerste stap buiten Europa.Dit werd ook voor mij de eerste kennismaking met echt een andere cultuur. Diverse vanzelfsprekendheden werden opeens onzeker en onduidelijk.
Ik heb op mijn reizen door  de niet-Westerse wereld veel geleerd dat ik nu nog in mijn werk goed kan gebruiken. Een andere cultuur ontmoeten is een prachtige manier om met andere ogen naar je eigen werkelijkheid te kijken. En dan maak ik hier geen onderscheid tussen volkscultuur en organisatiecultuur; hooguit dat de verschillen in volkscultuur soms duidelijker zichtbaar zijn. In de ontmoeting  met andersdenkenden vergroot je je denkraam.

In West-Afrika ontdekte ik voor het eerst persoonlijk de onzeker makende verschillen hoe om te gaan met mensen die je mogelijk meer dan  aardig vindt. (zie onderstaand verhaal uit Ghana)
Later ontmoette ik voorbeelden hoe hele dorpen actief meededen in dans en muziek om één dorpsgenoot met een psychiatrische diagnose te helpen. Afwijzen als onzin of accepteren als heilzaam?

In West-Afrika ontdekte ik ook de mooie traditie van het vertellen/spelen van dilemmaverhalen. Verhalen, waarbij het niet zozeer om de moraal gaat, of om wat de ouderen de jongeren als lessen willen meegeven, maar veel meer om de prikkel zelf na te kunnen denken... Over logica, over causaliteit, over waarden en normen. Over datgene wat "boven water" minder zichtbaar is.
On de noemer Het Gordiaanse Ei - verhalen ga ik de komende maanden allerlei dilemmaverhalen publiceren als Keridwen's Verhaal van de Maand.

Bij elk verhaal ben ik benieuwd wat ú, lezer,  in zo'n situatie zou doen. Ik hoor/lees dat graag. Door onze dilemma's uit te wisselen, leren we het meest.

Dilemma verhalen passen ook uitstekend in De dans van de held-gedachte. Het vervolg op het boek De dans van de held, schakelen in perspectief en paradigma heeft niets voor niets de werktitel meegekregen: De dans van de held (2), theater als metafoor; tussen dilemma en paradox.

Veel leesplezier bij het eerste dilemmaverhaal.
 
Ghana. 
Ik weet nog goed hoe wij rond zes uur (dus net na zonsondergang) aankwamen in Accra en ik voor het eerst op het slecht verlichte plein voor het vliegveld een zee van donkere mensen zag. Dat maakte een overweldigende indruk. Tot nu toe had ik altijd tot een meerderheid behoort; opeens was ik duidelijk herkenbaar in de minderheid. Aan de ene kant was dat spannend, en een beetje eng, maar aan de andere kant lonkte krachtig het onbekende: wat zou ik nu opeens allemaal kunnen gaan ontdekken en ervaren? Nog geen week later ging ik op mijn eentje vanuit Johnsonville, waar ik logeerde in een leeg klaaslokaal van een voor de vakantie gesloten school, naar iets dat vaag werd omschreven als een plek van muziek en dans (modern) een paar kilometer verderop. Het werd een wandeling door niemandsland tussen twee wijken.


"De plek van muziek en dans" bleek een openlucht-dancing te zijn. Je moest eerst door een piepklein raampje met een stapeltje Ghanese bakbiljetten (cedi's) je toegangskaartje kopen en dan mocht je via een streng gecontroleerde poort naar binnen. Nu was ik geen gewone minderheid meer: ik was opeens de ènige blanke. Dan lukt het dus absoluut niet meer om in alle rust en onopvallendheid te acclimatiseren, om je heen te kijken en te observeren. Ik werd direct vrolijk van alle kanten belaagd, aangesproken en aangeraakt. Niet dat we elkaar goed konden verstaan: mijn kennis van het Ga en het Twi was erg slecht, hun Engels bestond uit hooguit vijf woorden. Maar het werd gezellig. Ik werd zelfs overgehaald om de dansvloer op te gaan. Volop highlife-muziek. De eerste aarzelende stappen die ik inmiddels had geleerd in de traditionele Ghanese dansen (Abadja en Adowa) kon ik ook op het vrolijke highlife-ritme kwijt. Of dat klopte of niet, weet ik niet meer. De aanblik van mijn danspogingen bleken in ieder geval hilarisch.


En dan wordt je opeens met geconfronteerd met gedragingen die je niet goed in je eigen cultuuridee kunt plaatsen. Eerst kwam een redelijk traditioneel gekleed meisje om mij heen dansen. Vrijwel zonder mij aan te kijken. Maar haar bewegingen kwamen steeds dichterbij en werden steeds intiemer. Om mee heen kijkend zag ik iedereen naar ons (mij?) staan kijken. De meesten vrolijk, een enkeling besmuikt en hier en daar iemand strak starend. Opeens wist ik absoluut niet meer wat ik moest doen en hoe mijn gedrag (wat ik deed of niet deed) zou worden geïnterpreteerd. Niets doen leek mij echter ook geen optie. Zo nonchalant mogelijk danste ik door de ruimte naar een andere plek. Steevast werd ik quasi-onopvallend gevolgd. 
Toen werd ik gered, door een meer modern gekleed meisje (felle blauwe jurk). In gebroken Engels legde ze uit wat de betekenis van de dans van het andere meisje was geweest en hoe ik daar op kon reageren. Opgelucht stelde ik voor getweeën verder te dansen. Een feestje werd dat. Ondanks de gebrekkige verbale communicatie verstonden we elkaar opperbest. Tot het afscheid. Voor de ingang van de dancing. Zij moest links, ik moest rechts. Dan kun je nog beslissen of je samen verder gaat. Of je afscheid neemt. Of je afspreekt elkaar nog eens te zien.  Of niet.
Op het moment dat ik mij naar haar toe wilde buigen, zag ik een meter of tien achter haar een halve kringen van mannelijke leeftijdsgenoten. Zwijgend. De armen over elkaar geslagen. Ons nauwlettend in de gaten houdend.


De vraag op z'n moment is natuurlijk, wat doe je dan? Hoe schat je de situatie in? Wat doe je wel, wat doe je niet?
Wat zou u doen? Ik ben heel benieuwd.


Die reis naar Ghana, mijn eerste reis buiten Europa,lang geleden, deed mij goed beseffen hoe fascinerend andere culturen, gebruiken en wijze van denken, andere denkramen, kunnen zijn. Waarden en normen die thuis vanzelfsprekend zijn, die je zelfs wellicht nauwelijks onder woorden kunt brengen, zijn op een andere plek ietwat onduidelijk... discutabel wellicht... Je twijfelt... je aarzelt... je weet niet goed wat je moet denken, voelen, doen... Nogmaals: wat zou u doen in zo'n geval?

NB Deze blog is ook onderdeel van een Keridwen-nieuwsbrief. U kunt deze (en volgende) Keridwen-nieuwsbrief ook in z'n geheel lezen. Aanmelden kan via het formulier op www.KERIDWEN.nl of via een mailtje naar marcel@keridwen.nl

Marcel van der Pol
www.KERIDWEN.nl

Natural Networking Festival 2013

Marcel van der Pol (Keridwen) voor Mtiririko op NNF2013


Wat is het NNF. Een “meeting of minds”, een kruisbestuiving tussen de verschillende netwerken en mensen, met eigen disciplines, interesses en talenten.

NNF is Open Source in het echt. Het festival bestaat uit wat de deelnemers inbrengen. Tot nu toe blijkt iedere editie opnieuw dat dit een heel divers programma oplevert, met verschillende activiteiten, workshops en andere inbreng van deelnemers. Niemand wordt ingehuurd of betaald, en samen betalen we de onkosten voor alle infrastructuur.

Doordat iedereen bijdraagt in de vorm van sociaal kapitaal – workshops en activiteiten – of praktische input – opbouwen, afwassen of andere klussen tijdens het NNF – kunnen we met zijn allen waarde creëren én ontvangen. Leuke bijkomstigheid: het heeft des te meer zin om energie en tijd te investeren in het laten zien wat je kan en wie je bent. Als deelnemer aan het festival ben je uitgenodigd om op jouw manier een steentje bij te dragen aan een succesvol festival voor iedereen!

Mtiririko op NNF. In april 2014 gaan zes mensen uit Noord Nederland die elk op hun geheel eigen wijze professioneel met Creatief en Innovatief Denken bezig zijn naar een congres in Zuid-Afrika om daar onder de gelegenheidsnaam Mtiririko een bijdrage te leveren aan het ontwikkelen van creatieve ideeën voor de verdere sociale ontwikkeling van de townships.



Het is de bedoeling dat op het NNF 2013 (7 september) zij samen een soort generale repetitie houden. Elke Mtiririkoër begeleidt een eigen workshop waarin zijn eigen manier van werken duidelijk zichtbaar is. De workshop deelnemers zijn NNF-bezoekers. Dus elke workshop kan andere deelnemers betekenen met wellicht andere vraagstukken. Aan het einde van de dag gaan de Mtiririkoërs samen de uitkomsten van de zes workshops aan de festivalganger presenteren.

Marcel van der Pol (Keridwen) is een van de zes Mtiririkoërs. Hij gaat aan de slag met De dans van de held (2), met nadruk op de Zelfregie_3*3. Zonder nu reeds al te veel weg te geven, gaan we actief diverse regietechnieken toepassen om ook creatief, fysiek/ruimtelijk vraagstukken aan te pakken.

Kom naarhet NNF 2013. Stap in de workshop en doe gewoon mee. Ook al weet je nog niet precies wat er gaat gebeuren. Dat heet avontuur.

Meer informatie over NNF2013, zoals aanmelden, etc zie NNF2013

Vragen? Welkom! www.KERIDWEN.nl 

 
NB Deze blog is ook onderdeel van een Keridwen-nieuwsbrief. U kunt deze (en volgende) Keridwen-nieuwsbrief ook in z'n geheel lezen. Aanmelden kan via het formulier op www.KERIDWEN.nl of via een mailtje naar marcel@keridwen.nl

Learning Lane 2013

Marcel van der Pol (Keridwen) met De dans van de held (2) / Het Gordiaanse ei op Learning Lane

Learning Lane 28, 29 en 30 augustus 2013.Learning Lane is een 2-daags Zomerfestival voor én door professionals waar kennis delen centraal staat. Beginnende en ervaren professionals op het gebied van HRD, P&O, training, opleiding, coaching, organisatieontwikkeling en -advies kunnen kiezen uit een zeer gevarieerd aanbod van workshops, die door collega-professionals worden aangeboden.

Voor meer informate, zoals programma en aanmelding, zie Learning Lane 

Bijdrage Marcel van der Pol (Keridwen) aan Learning Lane 2013:  Het Gordiaanse ei, gebaseerd op De dans van de held (2)

inleiding. Mensen die professioneel veel met mensen werken krijgen vaak te maken met allerlei  tegengestelde wensen en belangen. Zaken in het werk zijn echter vrijwel nooit zwart/wit. Naar wie moet je dan loyaal zijn? Moet je kiezen? Hoef je niet te kiezen?
Voordat je in een  eventueel rationeel moeras belandt van wat zou moeten en wat kan, is het goed om eerst te schakelen in perspectief en positie en dan pas afgewogen beslissingen te nemen.
“Het Gordiaanse ei” helpt met verhaal- en theater-technieken om ongerijmdheden, dilemma’s en paradoxen adequaat het hoofd te bieden.
“Het Gordiaanse ei” helpt met verhaal- en theater-technieken ongerijmdheden, dilemma’s en paradoxen adequaat het hoofd te bieden.
“Het Gordiaanse ei” kun je zien als een vervolg op Keridwen’s “De dans van de held”.In “De dans van de held” staan de creativiteit en de beweging centraal. Deelnemers leren schakelen in perspectief en paradigma, om uit hun vaste denk/voel/handelpatronen te komen en andere keuzemogelijkheden te onderzoeken. Twaalf helden, die elk staan voor een perspectief op de wereld, helpen daarbij.
In “Het Gordiaanse ei” staan dilemma’s en paradoxen centraal, die je in dit zoekproces kunt tegenkomen. Wereld, leven en werk zijn nooit zwart/wit. Om adequaat te leren omgaan met deze complexiteit van vraagstukken staan ook nu weer de twaalf helden (uit “De dans van de held”) ter beschikking.

uitwerking. In deze buitenworkshop we gaan direct aan de slag met eigen dilemma's en paradoxen uit te wisselen en ruimtelijk neer te zetten. We onderzoeken van dilemma's/paradoxen met hulp van (o.m.) Disney-Bomans techniek, Tableaux, Schakelen met Helden, Camus-Keuzes, etc. De deelnemers krijgen directe regieadviezen en persoonlijke feedback van Marcel. Ervaringen worden vertaald naar de eigen praktijk.

Vragen? Welkom! www.keridwen.nl 

NB Deze blog is ook onderdeel van een Keridwen-nieuwsbrief. U kunt deze (en volgende) Keridwen-nieuwsbrief ook in z'n geheel lezen. Aanmelden kan via het formulier op www.KERIDWEN.nl of via een mailtje naar marcel@keridwen.nl

Merlijn Kasteeldag 2013

Marcel van der Pol (Keridwen): De dans van de held (2) op de Merlijn Kasteeldag

Merlijn Kasteeldag 2013: een dag voor belangstellenden en klanten, relaties van Merlijn, training en advies uit Nuland.  23 september 2013, Kasteel 4, 5473 VA Heeswijk Dinther. Aanvullende informatie als programma, aanmelding, etc: Merlijn Kasteeldag.

Merlijn Kasteeldag, een jaermarckt in Middeleeuwse sferen van Vertooninghen
en Speciale Werckvormen. Dit jaar hebben de trainers, cursisten en medewerkers van Merlijn zich laten inspireren door het thema: oude werckvormen voorbij, een jaermarckt van visies op regie en samenwerking.

Bijdrage van Marcel van der Pol (Keridwen) aan de Merlijn Kasteeldag:

Het Gordiaanse ei: Storytelling & Regisseren van Lastige Situaties (bijv bij conflicten). Een werckwinkel/vertooningh op de Merlijn Kasteeldag, gebaseerd op De dans van de held (2).

Toelichting. Mensen creëren hun eigen werkelijkheid in de verhalen die ze vertellen. Vooral in lastige situaties (zoals in conflicten) merk je dat in de verhalen van elke betrokkenen vaak een geheel eigen visie op de werkelijkheid naar voren komt, die volstrekt onverenigbaar lijkt met de verhalen en visies van andere betrokkenen.

Met technieken uit Storytelling & Storyregie kun je mensen op relatief eenvoudige wijze helpen hun verhalen te onderzoeken, te experimenteren met veranderingen en zo andere mogelijke werkelijkheden met nieuwe mogelijkheden te ontdekken.
Storytelling & Storyregie is goed bruikbaar voor Mediators, maar ook voor ook voor Coaches en Trainers, en voor andere Professionals die soms zeer lastige gesprekken moeten voeren.

Uitwerking. In deze Werckwinkel/Vertooningh gaan we met een aantal praktische technieken aan werk om dergelijke lastige situatie aan te pakken: Snelle verhaal analyse. Bovenstroom / onderstroom. Perspectiefwisselingen en Schakelprincipes. Verandering van Focus. Praktische regiedriehoek (verbaal & fysiek). Andere werkelijkheidsbeleving, nieuwe mogelijkheden. De professional: speler, waarnemer of regisseur?

          Vragen? Welkom!  www.keridwen.nl  

NB Deze blog is ook onderdeel van een Keridwen-nieuwsbrief. U kunt deze (en volgende) Keridwen-nieuwsbrief ook in z'n geheel lezen. Aanmelden kan via het formulier op www.KERIDWEN.nl of via een mailtje naar marcel@keridwen.nl