donderdag 1 augustus 2013

Het Gordiaanse Ei: Keridwen's dilemmaverhalen

Dilemmaverhalen
West-Afrika was mijn eerste stap buiten Europa.Dit werd ook voor mij de eerste kennismaking met echt een andere cultuur. Diverse vanzelfsprekendheden werden opeens onzeker en onduidelijk.
Ik heb op mijn reizen door  de niet-Westerse wereld veel geleerd dat ik nu nog in mijn werk goed kan gebruiken. Een andere cultuur ontmoeten is een prachtige manier om met andere ogen naar je eigen werkelijkheid te kijken. En dan maak ik hier geen onderscheid tussen volkscultuur en organisatiecultuur; hooguit dat de verschillen in volkscultuur soms duidelijker zichtbaar zijn. In de ontmoeting  met andersdenkenden vergroot je je denkraam.

In West-Afrika ontdekte ik voor het eerst persoonlijk de onzeker makende verschillen hoe om te gaan met mensen die je mogelijk meer dan  aardig vindt. (zie onderstaand verhaal uit Ghana)
Later ontmoette ik voorbeelden hoe hele dorpen actief meededen in dans en muziek om één dorpsgenoot met een psychiatrische diagnose te helpen. Afwijzen als onzin of accepteren als heilzaam?

In West-Afrika ontdekte ik ook de mooie traditie van het vertellen/spelen van dilemmaverhalen. Verhalen, waarbij het niet zozeer om de moraal gaat, of om wat de ouderen de jongeren als lessen willen meegeven, maar veel meer om de prikkel zelf na te kunnen denken... Over logica, over causaliteit, over waarden en normen. Over datgene wat "boven water" minder zichtbaar is.
On de noemer Het Gordiaanse Ei - verhalen ga ik de komende maanden allerlei dilemmaverhalen publiceren als Keridwen's Verhaal van de Maand.

Bij elk verhaal ben ik benieuwd wat ú, lezer,  in zo'n situatie zou doen. Ik hoor/lees dat graag. Door onze dilemma's uit te wisselen, leren we het meest.

Dilemma verhalen passen ook uitstekend in De dans van de held-gedachte. Het vervolg op het boek De dans van de held, schakelen in perspectief en paradigma heeft niets voor niets de werktitel meegekregen: De dans van de held (2), theater als metafoor; tussen dilemma en paradox.

Veel leesplezier bij het eerste dilemmaverhaal.
 
Ghana. 
Ik weet nog goed hoe wij rond zes uur (dus net na zonsondergang) aankwamen in Accra en ik voor het eerst op het slecht verlichte plein voor het vliegveld een zee van donkere mensen zag. Dat maakte een overweldigende indruk. Tot nu toe had ik altijd tot een meerderheid behoort; opeens was ik duidelijk herkenbaar in de minderheid. Aan de ene kant was dat spannend, en een beetje eng, maar aan de andere kant lonkte krachtig het onbekende: wat zou ik nu opeens allemaal kunnen gaan ontdekken en ervaren? Nog geen week later ging ik op mijn eentje vanuit Johnsonville, waar ik logeerde in een leeg klaaslokaal van een voor de vakantie gesloten school, naar iets dat vaag werd omschreven als een plek van muziek en dans (modern) een paar kilometer verderop. Het werd een wandeling door niemandsland tussen twee wijken.


"De plek van muziek en dans" bleek een openlucht-dancing te zijn. Je moest eerst door een piepklein raampje met een stapeltje Ghanese bakbiljetten (cedi's) je toegangskaartje kopen en dan mocht je via een streng gecontroleerde poort naar binnen. Nu was ik geen gewone minderheid meer: ik was opeens de ènige blanke. Dan lukt het dus absoluut niet meer om in alle rust en onopvallendheid te acclimatiseren, om je heen te kijken en te observeren. Ik werd direct vrolijk van alle kanten belaagd, aangesproken en aangeraakt. Niet dat we elkaar goed konden verstaan: mijn kennis van het Ga en het Twi was erg slecht, hun Engels bestond uit hooguit vijf woorden. Maar het werd gezellig. Ik werd zelfs overgehaald om de dansvloer op te gaan. Volop highlife-muziek. De eerste aarzelende stappen die ik inmiddels had geleerd in de traditionele Ghanese dansen (Abadja en Adowa) kon ik ook op het vrolijke highlife-ritme kwijt. Of dat klopte of niet, weet ik niet meer. De aanblik van mijn danspogingen bleken in ieder geval hilarisch.


En dan wordt je opeens met geconfronteerd met gedragingen die je niet goed in je eigen cultuuridee kunt plaatsen. Eerst kwam een redelijk traditioneel gekleed meisje om mij heen dansen. Vrijwel zonder mij aan te kijken. Maar haar bewegingen kwamen steeds dichterbij en werden steeds intiemer. Om mee heen kijkend zag ik iedereen naar ons (mij?) staan kijken. De meesten vrolijk, een enkeling besmuikt en hier en daar iemand strak starend. Opeens wist ik absoluut niet meer wat ik moest doen en hoe mijn gedrag (wat ik deed of niet deed) zou worden geïnterpreteerd. Niets doen leek mij echter ook geen optie. Zo nonchalant mogelijk danste ik door de ruimte naar een andere plek. Steevast werd ik quasi-onopvallend gevolgd. 
Toen werd ik gered, door een meer modern gekleed meisje (felle blauwe jurk). In gebroken Engels legde ze uit wat de betekenis van de dans van het andere meisje was geweest en hoe ik daar op kon reageren. Opgelucht stelde ik voor getweeën verder te dansen. Een feestje werd dat. Ondanks de gebrekkige verbale communicatie verstonden we elkaar opperbest. Tot het afscheid. Voor de ingang van de dancing. Zij moest links, ik moest rechts. Dan kun je nog beslissen of je samen verder gaat. Of je afscheid neemt. Of je afspreekt elkaar nog eens te zien.  Of niet.
Op het moment dat ik mij naar haar toe wilde buigen, zag ik een meter of tien achter haar een halve kringen van mannelijke leeftijdsgenoten. Zwijgend. De armen over elkaar geslagen. Ons nauwlettend in de gaten houdend.


De vraag op z'n moment is natuurlijk, wat doe je dan? Hoe schat je de situatie in? Wat doe je wel, wat doe je niet?
Wat zou u doen? Ik ben heel benieuwd.


Die reis naar Ghana, mijn eerste reis buiten Europa,lang geleden, deed mij goed beseffen hoe fascinerend andere culturen, gebruiken en wijze van denken, andere denkramen, kunnen zijn. Waarden en normen die thuis vanzelfsprekend zijn, die je zelfs wellicht nauwelijks onder woorden kunt brengen, zijn op een andere plek ietwat onduidelijk... discutabel wellicht... Je twijfelt... je aarzelt... je weet niet goed wat je moet denken, voelen, doen... Nogmaals: wat zou u doen in zo'n geval?




NB Deze blog is ook onderdeel van een Keridwen-nieuwsbrief. U kunt deze (en volgende) Keridwen-nieuwsbrief ook in z'n geheel lezen. Aanmelden kan via het formulier op www.KERIDWEN.nl of via een mailtje naar marcel@keridwen.nl

Marcel van der Pol
www.KERIDWEN.nl


Geen opmerkingen:

Een reactie posten