Conservation Daktari, Namibië 2016

Daktari Rudi is een paar uur te laat omdat hij die ochtend was geroepen om een paar honderd kilometer verderop in Namibië een drietal cheetahs te steriliseren. Rudi is de directeur van Na'ankusê, een animal sanctuary en natuurgebied,  dat (alweer!) qua omvang NL aardig naar de kroon steekt. Samen met geld van een aantal Nederlanders heeft hij Na'ankusê opgezet om een oplossende bijdrage te leveren aan de steeds in omvang toenemende conflicten tussen mens en natuur. Ook hier in Namibië. 

Bijvoorbeeld boeren, die vechten voor behoud van hun vee. Roofdieren, die hun territorium steeds kleiner zien worden met afnemende kansen om prooi te vinden, terwijl tegelijkertijd om hen heen overal gedomesticeerde dieren beschikbaar lijken. Als er niet wordt ingegrepen,  nemen de boeren het recht en de bescherming van hun dieren wel in eigen handen. Rudi helpt o.m meer met gps-halsbanden om te onderzoeken welke dieren wel en welke niet een bedreiging vormen. Hij probeert te voorkomen dat dieren worden afgeschoten , maar brengt ze naar een ander, meer geschikt gebied. Mochten desondanks toch jonge roofdieren weesjes worden, dan worden ze in Na'ankusê liefdevol opgevangen door Rudi's vrouw Marlies. Kortom een huishouden met meer dieren dan mensen. Voor de kleinste welpjes moet Marlies vaak drie maal per nacht eruit om het eten voor te kauwen.
Soms kunnen de dieren later weer worden uitgezet, soms moeten  ze binnen de hekken van Na'ankusê blijven, omdat gevonden (half) tamme roofdieren niet meer goed voor zichzelf kunnen zorgen.  Bovendien zijn zij veelal gevaarlijker dan hun wilde soortgenoten, omdat ze steeds weer de nabijheid van de mens zoeken.

 
Na enig experimenteren blijken ezels of bavianen,  die met het vee opgroeien, uitstekende beschermers tegen roofdieren. Veel beter dan honden. Met zulke innovatieve ingrepen  blijken het best mogelijk dat mens en wildernis vlak naast elkaar te kunnen leven.

Daarnaast zijn er enthousiaste projectontwikkelaars, die zo graag "nutteloze" natuur willen transformeren in winstgevende woon- en werk- en recreatiegebieden. En kortom  daarmee waardevolle natuur vernietigen met 7 - sterren hotels en andere cash flow genererende activiteiten.
In dit geval ging het om een groot gebied voor vele woningen, te koop gevraagd voor vele miljoenen. Dan is het heerlijk en zeer  effectief dat Marlies goed bevriend blijkt met Angelina Jolie, zodat na enige fondswerving onder de Hollywood rijken daarebtegen een nieuw natuurreservaat kon ontstaan.

Het is elke keer weer zoeken naar de balans tussen mens en dier, tussen cultuur en natuur. Het maakt niet uit of we het hebben over Namibië of Nederland. Vaak genoeg heb ik (oorspronkelijk opgeleid als bioloog) ietwat moeite met die veronderstelde tegenstelling. Voor mij is er hooguit sprake van keerzijdes van één medaille, of liever nog noem ik het een continuüm.  Kortom, geen dilemma (of/of) maar paradox (en/en). 

De kunst is om een goede balans te vinden. Dat zal alleen maar lukken als je je eigen denkraam vergroot om te kunnen  ontdekken op welke grondwaarden je de andere partij kunt ontmoeten.

Wat ik sowieso wel een boeiend business model vind (gezien onze entrepreneur en creativiteit  gerichte activiteiten hier) is dat Rudie en Marlies niet met zomaar vrijwilligers willen werken. Slechte ervaringen hebben ze daarmee. Ze willen in het Sanctuary alleen maar met mensen werken die zelf hun reis- en  verblijfkosten bereid zijn op te hoesten. Dan blijkt er een veel grotere betrokkenheid en commitment te ontstaan. Klinkt haast als omgekeerd zaken doen. Op twee manieren overigens. Toch iets om over na te denken... het zijn  in ieder geval interessante perspectief wisselingen.  Daar gaat Keridwen's Zelfregie 3.3 over: door schakelen in perspectief ontstaat innovatie. Zo ontstaan mogelijkheden om tegenstellingen te overbruggen.  Daarvoor zijn we hier ook.

Two stories sculpting the future

Being the storyteller I am, I would like to follow up my previous  post with two short stories. Deside for yourself what story suits best which people in our Zambian adventure. Maybe even both, maybe not one of them. Please let me know.

Story 1.
In the city of the well educated, the people loved to discuss the characteristics of aw wonderful creature, the eliphant. For every inhabitant in this city being blind no one  had the slightest clou what an eliphant looked like. Some even doubted the very existence  of this creature. But everyone felt the importance of talking about the concept, the necessity of transforming this idea into a perceivable living entity. The one day the people of this city were able to invent the best eliphant possible. And they became very exited about the achievement.

Some time later a stranger appeared at the gate,  declaring he had an eliphant among his possession. The whole city felt silent. People knew now they would be able to really check there internal  images, both a thrilling and a frightening idea. One after another people left the city, entered the coral of eliphant and started to explore this creature. Impressed and speechless every one of them returns home, the revelation of the eliphant concept hidden deep down  in their minds and hearts.

Some people had been scrutinising the eliphant's leg and for sure the now knew an eliphant is like a giant tree. Some had been exploring the eliphant's trunk and discovered that an eliphant is like a snake. Some touched the eliphant's skin and became speechless.  Some had been trying to reach out and feel the ever moving ears. For them an eliphant seemed like a gentle wind. Some had been researching the tail and they realised now that an eliphant was like a living piece of rope.

That night every inhabitant having been out there slept the sound sleep of the knowing people. They dreamed about the future, about beautiful eliphants living among them within in their city walls For the well educated it took some time before the started to share their perceptions and conclusions. I realy do hope found out what a reak eliphant looks like.

Story 2. 

Once upon a time a holy man meditated everyday the whole day for the benefit of the world. Becoming famous, people from all over the country joined him in his mediation. This holy man owned a cat. This cat being quite a nervous animal was taken by the holy one to every meditation session.  After a couple of years this cat became a part of the meditation itself.  The holy man's followers waited for the cat to arrive (just behind the holy man) for they prepared themselves for joining in in the meditation.  Both the holy man's meditation posture and the cat relaxed cleaning his body they found inspiring.

Even after the holy man passed away, his successor waited for the cat to accompany the  meditation sessions.
Even after the cat passed away, they brought a new cat to lead each meditation session.
Generation after generation. Outsiders even named this congregation the cat in mediation cult.
Then a new holy man, maybe the 18th successor of the first, was elected. This man didn't like cats that much.

Less than fifty years later the congregation received a new name. "Cat" was no part of it.

Sculpting the future

My friend and I like to share our sculpting time, although our sculpting processes are completely different. He needs inspiration. He waits for an beatiful artistic idea, slowly materialising in his mind. Then he grabs a stone, starts hitting and sculpting ferociously: his whole being focused on making this idea coming true. He sees himself as master of the stone. Sometimes he succeeds, and then I love his creations. Sometimes he fails. The he casts the mutulated stone aside and starts all over again. Sometimes succeeding.  Sometimes failing.

For me the process is completely different.  I start with picking up a stone randomly. Then I try to figure out wich "image" within the stone waits for liberation. Sometimes I see  it right away. Sometimes  I first have to chip some stone of, before I discover the "image" inside.

Both ways are okay for sculpting stone. Replacing "stone" with "future", is it still alright then?

For the last nine days here in Zambia we have been working a lot with people on creating their future. We have been working together with a variety of Creative Thinking techniques on the development of social and business skills. We have been visualising entrepreneurial desires. We have been researching using theatrical techniques all kinds of contextual and  situational powers, both supporting and destructing.

While doing so, slowly the sculpting metaphor materialised in my mind. What is the best way of helping people in creating a better future? On one hand: the outside-the-box "image", created by an European frame of mind (denkraam) and implemented in Zambian starting up entrepreneurs,  eager for learning. On the other hand: the "image" hidden inside, longing so much for being acknowledged and liberated.

Is there a best way? Should there be? I don't know. Even so not knowing, I do know that when facilitating or coaching people (especially working in a cross cultural situation) this question should be considered very carefully. 

In the meantime this airplane I am sitting in decends slowly for Windhoek Airport.

Being the storyteller I am, I would like to follow up this post with two short stories. Deside for yourself what story suits best which people in this Zambian adventure. (Next post).

For now, greetings from Windhoek, the second fase in the project.

Hakuna Matata

Op de grens vanuit verschillende culturen zijn wij als Flow&Go facilitators samen met mensen hier in Zambia (en komende week in Namibië) op zoek naar duurzaam ondernemerschap, in een breder licht  van community empowerment en in tegen de achtergrond van een weerbarstige realiteit van traditionele, politieke en maatschappelijke krachten. Ik heb daar daar al meermalen over geblogd,  maar wat mij iedere keer weer fascineert is het proces van die gezamenlijke zoektocht.  

Alleen al hoe het is begonnen. AH gaat bij haar zoon op bezoek, die stage loopt in Zuid-Afrika. Vanuit haar bevlogenheid biedt zij direct aan om aan de slag te gaan met de mensen in de Kaapstad townships. Volgens haar is een enorm krachtige manier om een Community verder te helpen, het aanboren van de creatieve vermogens van de mensen in de Community en het ondersteunen daarvan met allerlei praktische technieken. Verderop in Zuid-Afrika (in Bela Bela, het vroegere Warmbad) was ikzelf rond die tijd met enorm veel plezier aan het werk op twee congressen (voor bedrijfsleven en voor onderwijs) met Zelfregie 3.3. 

AH got a dream: met vijf collega's teruggaan (Zuid) Afrika en daar sociale ondernemende initiatieven helpen van de grond te komen. Niet alleen met ondernemersvaardigheden,  maar ook met creatief denken, empowerment en Zelfregie 3.3.  Wellicht zou ik in mijn geval de ruimte kunnen krijgen om ook met  docenten te werken aan bezielend, betrokken en boeiend lesgeven (waarvoor je trouwens Zelfregie-vaardigheden erg goed kunt gebruiken; ik noem dat praktijkdidactiek). 
Binnen een jaar hadden allen enthousiast met deze droom ingestemd en was de Flow&Go Foundation geboren. Ons eerste doel Phutadithjaba, South Africa: werken met pastors,  community leaders, honour studenten.... Maart 2014, 2 weken.

Op de grens vanuit verschillende culturen elkaar ontmoeten. Zo fascinerend dat worstelen van ons om het eigen Europese denkraam niet als uitgangspunt te nemen, maar vooral open te staan voor het denkraam van de ander. Wat zie je en hoor je? Maar vooral ook wat je niet ziet en wat je niet hoort. Wat denken en voelen de mensen met wie je werkt? Waarom doen zij wat zij doen en ook waarom ze iets juist níet doen? De culturele onderstroom, die zo bepalend kan zijn voor de realisatie en het succes van dromen, ideeën en initiatieven.

Ik heb deze weken in 2014 meermalen  ervaren hoe snel je suggesties en oplossingen vanuit je eigen ervaringen in de Nederlandse praktijk aan kunt reiken in plaats van eerst je af te vragen waarom iets hier werkt zoals het werkt. 

"Hier" was in 2014 Phutadithjaba in Zuid-Afrika. 

Nu in 2016 is dat Livingstone, Zambia.  

Over een paar dagen is dat Windhoek, Namibië.

Steeds meer raak ik mij ervan bewust dat het niet alleen het weten, dat er hier een ietwat andere maatschappelijke context is waarbinnen mensen leven, werken en zich willen ontwikkelen, belangrijk is. Je moet een stap verder zetten. Je moet  actief de maatschappelijke en culturele onderstroom in duiken om te begrijpen hoe het ergens anders werkt. Wat zijn de waarden en overtuigingen, de verlangens en de verboden, de intermenselijke verschillen en overeenkomsten, waarop je elkaar kunt ontmoeten, uitwisselen en leren?

Vooral nu in Zambia nemen we, naar mijn gevoel, als groep meer dan in Zuid-Afrika de tijd om te observeren en te luisteren. Fascinerend dan om te kijken naar de kloof tussen wat mensen (willen) ondernemen en de maatschappelijke context waarbinnen dat moet gebeuren. Is die context (van community tot bedrijfsleven tot overheid) remmend of stimulerend? Wat zijn de voorwaarden (zowel formeel als informeel) waaraan je moet voldoen om vrijelijk en kansrijk te mogen ondernemen?

Vooral van het onderduiken in die onderstroom van Zambia leer ik veel. Daar zijn tevens de plekken waar ieder van ons zijn en haar eigen specialisme kan uitdragen (in mijn geval Zelfregie 3.3): zij en wij in co-creatie.

Het voert hier te ver om alle groepen en activiteiten te bespreken. Wil je meer weten, neem gerust contact op.

Het belangrijkste is dat ondernemend zijn nooit op zichzelf staat. De context bepaalt mee. Het mooiste is dat we steeds weer overal van die mooie ondernemende initiatieven tegenkomen, die soms tegen alle stromen in stap voor stap concreet en succesvol worden. Kortom: No worries! Maak je geen zorgen! Hakuna Matata! Onderneem!

Chobe NP, into the wild and back again

Wat zou een reis naar Afrika zijn, zonder momenten van verwondering, van bewondering en van ingehouden adem midden in de wildernis?  Na een kleine week stevig aan de slag te zijn geweest, krijgen we de kans om een kleine twee dagen in Chobe NP (Botswana) door te brengen, een gebied dat qwa omvang NL naar de kroon steekt. Een goede gids (dat was-ie zeker!), een stevige en betrouwbare 4WD, genoeg om te drinken plus een paar tenten om de nacht in door te brengen - dat is genoeg. Oh ja, enthousiasme,  een open mind en een scherp oog dragen zeker bij aan het plezier. Plus de bereidheid om de afhankelijkheid van wifi even los te laten. Maar dan krijg je ook wat!

's Avonds aangekomen op de plek waar onze tenten staan opgeslagen ("Hotspot 7") kruipen we rond het kampvuur en laten langzaam de wonderen van de dag in onze belevingen opnieuw traag langsdrijven. Grotere groepen impala's dan we ons hadden kunnen voorstellen. Hippo's, kroks,  rode lechwes (aquatische antilopen - ik heb hun dansende sprongen naar de overkant van eem lagune, voorbij de kroks kunnen filmen! ), ganzen,  zwarte en heilige ibissen, reigers, egrets, diverse jesus birds.....

Olifanten in  het water en op het land. Waterbad en stofbad.
Verderop een roedel leeuwen die traag in het hoge gras twee waakzame kudu's besluipt. Tevergeefs. De antilopen  ontkomen.

Niet alles loopt goed af. We vinden het karkas van een jonge giraffe, bevochten door talloze gieren. De volgende ochtend zal op die plek niets meer van de giraf te vinden zijn. Verderop liggen verspreide botten en een verbleekte schedel; alles wat er over is van een olifant die ten prooi is gevallen aan hongerige katten. In een boom hangen nog de poten van een antilope. Er moeten hier dus ook luipaarden voorkomen.

Een van de mooiste momenten was de ontmoeting met een lilac brested roller Vlakbij en zó rustig.  Aanraakbaar zelfs. Even poseren. Dan in gratieuze, veelkleurige vleugelslagen op weg naar de volgende boom.

Andere erg mooi èn soms zeker ook spannend momenten waren de ontmoetingen met olifanten. Eigenlijk meer. Soms haast net zo dichtbij als de lilac brested roller; minder dan 2 meter. Zo imposant! Die beweeglijke slurf. De lange wimpers. Elk detail te zien.

Als we haast hebben om nog voor donker bij de tent te kunnen zijn blokkeert een jong mannetje met een hoge dosis testosteron onze doorgang. Vlak naast de water kant. Geen zin om ons erlangs te laten. De geur van muskus in onze neus. Straaltjes vocht langs de kop naar beneden. Wapperende oren. Onrustige poten trappend in het zand. Afstand: minder dan 2 meter. Gewoon net zo lang staan blijven (niet terugdeinzen, niet bang zijn) tot we door kunnen rijden.

En nu het kampvuur, de maaltijden, de tenten en de nacht. Als de wildernis,  de baobab tree, het water en alle dieren zich nog even hebben gemeld, komt de ruimte om weer te dènken over ons werk in Zambia.  Op de grens vanuit verschillende culturen zijn we samen (groepen vrouwen, groepen jonge studenten) opzoek gegaan naar duurzaam ondernemerschap, in een breder licht  van community empowerment en in tegen de achtergrond van een weerbarstige realiteit van traditionele,  politieke en maatschappelijke krachten. Daarover een volgende blog.

Het laatste geluid dat ik vannacht hoorde was een zacht  snuivend gebrul. Het is mij niet meer gelukt om dit te identificeren als leeuw, olifant,  hippo, ander nog onbekende Chobe bewoner, of een menselijke slaper ineen naburige tent.
6 uur a.m. startte het vervolg van onze tocht, opnieuw dwars door het Chobe Park, terug Zambia in.

The Would be King and his (Gordian) Jester

Once upon a time there was, there is and there always will be some one who wants to be King. Even if there is no country to be ruled.

This time this man gets the opportunity to travel abroad, to a country he gets the feeling about the inhabitants are in need of a new king. As good as a would be King has to be, he takes his Jester along.

Roaming the country is so fulfilling. In every town or village they visit, this Would-be King becomes more and more shure about the needs of the people he senses are trapped in their oldfashion ways of living.  A grand vision starts growing inside of him. A vision, so devine pregnant of challenges, possibilities and reachable goals, that's this man can't keep it inside. He starts telling. Het starts lecturing. He starts preaching.

People are very impressedby the contours of a new world he paints before their eyes. No, he says, I am not talking about some other world. I am not talking about some heaven out of reach. No. No. No! I am talking about thìs country. I am talking about you people. You can do it. You can make my dream come true.  Just let me be your king. Follow me.

This man starts walking and talking. He explains his ideas and the realisation of this ideas to his best friend, the Jester, who keeps on nodding, listening,  digesting . 

The Would-be King and his Jester, followed by believers, walk the whole the country. They travel to the horizon and even beyond. With every step a sparkling idea, a revised concept or a brand new system rises up from the dust, mingling with the Would-be King's words, till before their eyes this Kingdom of his starts to come true.

This makes him very happy. This makes him the King of the future.  When finally there are no more words to be said he looks at his friend the Jester with questioning eyes.

What do you think? Will they follow me? He says.
Who? Asks the Jester and looks back.

The Would-be King turns around en all he sees is a long road winding through a empty landscape. No one else is around.

Where are they? Cries the King. How can I lead them into the best possible future, when they don't get to know my vision?

The Jesters smiles  You just told me, he said. Did you tell them?
Who?
The people falling behind.
Don,t they want to ?
You are a King without people,  the Jester says and leaves his King alone at the border of this country he doesn't own.

As soon as the Jester's bells stop singing, the King with no county starts moving.
If you see him walking, say hello to him. Ask hem after his dreams. Tell about your own. Maybe .... maybe ... you and he ... together you possibly can be the difference.... 

(based on a Hodja &Tamurlane story)

Who is afraid of the Gordian Jester?

Gisteravond op een echte "braai", georganiseerd door de president van de Livingstone Chamber of Commerce, Malte, boeiende gesprekken (met Zwart en Blank) gehad over hoe het nu (maatschappelijk) werkt hier in Zambia. Of als een van de gasten vol overtuiging zei, zoals het in heel Afrika werkt en altijd zo zal werken. Het voert te ver nu om de verschillende inzichten hier inhoudelijk te bespreken. In ieder geval was er een visie vol teleurstelling over het systeem, dat zichzelf altijd in stand zou trachten te houden. Een andere visie was vol hoop en  vertrouwen in de mogelijke ontwikkelingen.

In ieder geval viel het mij op dat het in de gesprekken meer ging over het maatschappelijke systeem dan over de mensen. Uiteraard is het gemakkelijker  (en afstandelijker) om over een systeem te praten dan over mensen en hun persoonlijke keuzes. Wil je echter een systeem veranderen en ontwikkelen dan begint dat minimaal met de interventie door van een mens. Met Keridwen's DHSC 3.3  wil ik juist aan het werk met die vaak schurende interactie tussen mens en systeem. Zowel in Zambia als in Nederland.

Daarvoor kies ik graag de rol van Gordian Jester. Met milde spot, zorgvuldig op relatie en helder op inhoud, het systeem, de mens en zichzelf ter discussie stellen. Wie is in staat om zonder vragen te stellen tot veranderingen en nieuwe ontwikkelingen te komen?

De Gordian Jester reageert op situaties altijd weer met een onverwachtse invalshoek, vaak in de vorm van een (kort) verhaal. Zoals dit... zie volgend blog: The Would-be King and his (Gordian) Jester.

Mosi oa Tunya.

Gewoon omdat ik mij bevoorrecht voel een paar weken te mogen werken in Afrika. Samen met de Flow&Go collega's. Twee dagen stevig aan de slag geweest. Eerst met vrouwen, die "vulnerable women" worden genoemd. Misschien kwetsbaar in de maatschappelijke zin van het woord.  Ze komen uit kleine dorpjes in de omgeving. Weinig economische gunstige vooruitzichten.  En dan opgeroepen en uitgedaagd om de verantwoordelijkheid voor hun eigen leven te pakken. Zoals ze hier al een paar keer hebben benadrukt: het is zo gemakkelijk om in loondienst te gaan (als er al een baan voor je is), te doen wat de baas zegt, te stoppen met denken en je hand ophouden.  Het wordt anders als je de verantwoordelijkheid voor een eigen zelfstandige business op je neemt. Als je dan bv tomaten verbouwt, doe je dat niet alleen voor je eigen eten, maar ook om te verkopen, omzet te maken en een eigen tomatenbedrijfje tot bloei te brengen.

150 (veel meer dan 150!) vrouwen  hebben z'n start-up gerealiseerd. Die hebben de verantwoordelijkheid voor hun eigen bestaan gepakt. Dan wil ik hen wat hun personal power betreft niet meer vulnerable noemen, zeker niet in de betekenis van helpless.

Heerlijk om met zo'n groep te werken, waarbij die personal power (women power) voor mij veel belangrijker is, dan de bedrijfskundige skills voor enterprises. Ondernemend zijn reikt in mijn ogen veel verder dan ondernemer zijn.

Wie ondernemend durft te zijn, is in beweging, heeft oog voor de omgeving en situatie waarin zij of hij actief is, is bereid het denkraam te vergroten en verantwoordelijkheid te nemen voor zichzelf, onderneming en community, nu en straks. Chapeau,  ladies van het Naleli Initiative! 
Maandag gaan we verder. Ook met Zelfregie 3.3 vaardigheden. Ik zie vele mogelijkheden.

Daaraan dacht ik vanmorgen ook even toen ik stond weg te dromen bij de Mosi oa Tunya, de rook die dondert: de Victoria Watervallen. Het grootste deel van deze vrije ochtend heb ik alleen maar deze geweldige natuurkrachten en pracht staan in te ademen. Zijknat van het water. Een glimlach om de mond. De oren gesloten voor alle geluiden, anders dan die van Mosi oa Tunya.
En toch,  soms, heel soms, komt daar toch even zo'n Naleli gedachte boven. En die wilde ik ook even delen naast onderstaande foto (s).

Working like a donkey?

Sometimes it is better to tell a story than giving a lecture. Of course it is possible lecturing about starting up small enterprises. Lots of items. The finances. The regulations. The managing. The buying and selling. The suppliers and clients. The administration. How long should such a bullet list be? How complex (dreadfull?) this lecture could be?

So, better telling a story. Especially when sharing a meeting with 150 Zambian ladies, who just started up their businesses on micro credits! So many people advising them. Telling them what to do and what to refrain from.l

Maybe starting a small business is like a grandfather with grandchild and donkey on his way from one village to the other.

After a few minutes walking the first people on the road started to whisper.
"Do you see that old man with the child and that donkey? What a cruel old man! Why can't he let the child ride on the back of the donkey. The child is far too young to walk to the next village on his own feet."

De old man heard. Intending to stop the criticism he put te child on the back of the donkey. They continued their journey.

After a couple of minutes they met new people on the road. As soon as they passed by,  these people started to make comments under their breath.
"Did you see them? Shameless boy. Letting his grandfather walk, while enjoying like a prince on a horse! . Doesn't he have any respectfor the traditions in this country?"

Sighing deeply the old man traded places with his grandson. Of course just untill the next meeting with people on the road.
"Those stupid people even don't know what a donkey is for. It is a working animal, strong enough for carrying both people!"

The old man said nothing. He climbed on the donkey behind his grandchild. They tried to continue the journey to the next village.

Then again, people on the road. Whispering,  criticising, nagging.
"Why is it that some people do not have respect for animals. Don't they realise this donkey is too old and skinny to carry two people at the same time? People having two string legs of their own?"

What do you think what the old man decided to do? What would you, in his place, decide. Which advise is okay? Which words are better to ignored?

So if you start your (entrepreneurial) journey to the next village and beyond, you will meet people on the road. It is up to you what to do. It is your expedition.

Good journey!

Als werken een feestje wordt.

26 uur reizen (van deur tot deur) gaat je niet in de koude kleren zitten. Mij zeker niet. Slapen in een vliegtuig gaat mij bijvoorbeeld niet echt goed af. Het betekende 's avonds in Livingstone  (Zambia) vroeg het bed in rollen.
We zijn hier op uitnodiging van Mw Namakau van het Naleli Initiative. Dat betekent als onderkomen een heerlijke rustige bushlodge zo'n 5 km van de Victoria Watervallen. Maar ook 's morgens vroeg weer opstaan. Een 150 Naleli-vrouwen uit twee dorpen zitten reeds op ons te wachten. Zij hebben een jaar geleden van Anne Heleen Bijl (AH) diverse workshops Creatief Denken gehad om toe te passen in hun start-up bedrijfjes (kapsalon, naaiatelier,  bakkerij, etc etc.), mogelijk gemaakt met microcredieten.

We komen nu als een soort tweede fase. Na de creativieit nu de empowerment van zowel bedrijf als gemeenschap. Ieder van ons zessen brengt zijn/haar eigen ervaring en expertise hiervoor mee, van verschillende business skills en opstellingenwerk tot Zelfregie 3.3 vaardigheden.

Altijd leuk om als groepje dan zo'n eerste sessie voor te bereiden. Uiteraard kennen we de enthousiaste verhalen van AH. Natuurlijk zijn we op meer niet-Europese plekken in de wereld aan het werk geweest. Dus weten we ook dat we niet weten wat ons orecies te wachten staat. Een Creatief Denken opfrissessie leek ons een goede start. Gevolgd door een korte introductie van ons aanbod. En dan maar kijken. ...

We werden ontvangen met zang en dans. Dit is echt een van de redenen waarom ik mij in Afrika zo thuis kan voelen. 150 vrouwen in bonte kleren, sommigen met de kleine kinderen op de arm. Zang en dans. Wat een enthousiasme! Daar word je toch vrolijk (en wakker) van?

AH begint. We introduceren ons. Een paar plenaire oefeningen over personal power en dreaming. Dan komt een tv-ploeg binnen voor interview en rapportage.  Akkoord, dan gaan we daarna aan de slag, toch? No way! We worden getracteerd op een voorbereid toneelstukje over women power in lastige omstandigheden.  Dan komt het vrolijke dansen waarin we uiteraard ook mee moeten doen, eerst de vrouwen dan de mannen. Ik ben blij dat ik nog een kort verhaal kwijt kan dat ik vaak in bedrijfsworkshops gebruik (zie volgend blog: working like a donkey?. Gerard speelde gitaar en zong een geïmproviseerd lied over zijn Zambiaanse naam, van de vrouwen gekregen: Lelato (liefde). Ik mocht Tabo (vreugde) heten. Zo kreeg iedereen zijn eigen naam (leesi ook de projectblogs straks op de Flow&Go site.)! Kortom, werken werd een feestje!

Komende maandag gaan we verder met hun aan de slag. Ik wil dan graag op mijn verhaal teruggrijpen. Van daar uit wil ik met Zelfregie 3.3 aan de slag. Empathisch kennis maken met allerlei perspectieven: van klant tot omgeving. Je eigen start-up verhaal verrijken met een groter denkraam. Wat zou er dan mogelijk zijn (business wise)? Ik wil de Wachter & Lantaarn uitnodigen: aan de slag met je eigen droom (business) in een onvoorspelbare, veranderlijke context. Een gesprek met iemand van de Zambian Chamber of Commerce was in dat opzicht zeer verhelderend! Leerzaam voor mij, voor ons.

Met dit thema wil ik sowieso meer gaan doen in NL: ondernemen in een onvoorspelbare context tegenover ondernemen in een (over?) gereguleerde context. Uiteraard kunnen we onze reguleringsexpertise uitdragen. Is zeker handig en effectief. Wat kunnen wij leren van hun improvisatie/anticipatie expertise? Ik krijg steeds meer de indruk dat dat laatste ondernemen eigenlijk pas het èchte ondernemen is. Dus wat kunnen we van hier leren? Ik vraag via Wachter & Lantaarn om toelichting. Wordt vervolgd.

Still 10 minutes to take off

Na een stevige eindspurt om alles af te ronden en voor te bereiden, kreeg ik pas een paar uur voor vertrek naar Schiphol het gevoel klaar te zijn voor Afrika en wat ons daar deze keer weer staat te wachten.  Ik vind het zo intrigerend dat er zo'n reiskantelpunt bestaat.  Daarvoor ben je druk, onrustig, erop gericht greep te krijgen en te houden op wat er gebeurt. Daarna treedt de rust in. Een soort laissez fair gevoel. Kome wat kome. Je kunt alleen nog maar meegaan met de reisflow. Gaat er wat mis met paspoorten en inchecken., het lost zich vanzelf wel weer op. Nu wachten op het vliegtuig. Zometeen aan boord.

Wat maakt dat je zovaak in Nederland bezig bent met of alles wel klopt en op elkaar is afgestemd, terwijl in Verweggistan je accepteert dat elke dag weer anders gaat dan verwacht. Terugkijkend over de afgelopen twintig jaar komen zoveel herinneringen aan onvoorspelbaarheden in verre landen boven.

Is dat erg? Zeker niet. Het vraagt alleen een andere focus. Ecologische creativiteit noem ik dat wel eens.
Dus als je de context verandert, in hoeverre zijn mensen dan bereid hun focus te veranderen.?

Maak het eens mee. Probeer het eens uit. Andere context, andere focus, andere ervaring. Leerzaam. En als je dat lastig vindt nodig eens de Gordian Jester uit.

On board. Take off... 

Gedachten van een Blauwbilgorgel

Soms krijg je de kans om onverwacht getuige te zijn van een intrigerende dialoog. In dit geval vindt het gesprek tussen een leidinggevende en een medewerker plaats binnen de zakelijke dienstverlening. Het had echter ook ergens binnen de overheid kunnen zijn, in de industrie of bijvoorbeeld binnen het onderwijs. Zo herkenbaar.Het gesprek vond plaats bij de koffieautomaat.

Vol interesse informeerde de manager naar de prestaties die de medewerker bij externe klanten leverde. De medewerker vertelde enthousiast over werkwijze en behaalde resultaten.Wat dit gesprek zo fascinerend maakte, was dat twee betrokken mensen van dezelfde organisatie zo volledig langs elkaar heen praatten. Keer op keer onderbrak de leidinggevende de medewerker met een verhelderende vraag. Niks mis mee, zou je denken. De vragen sloten echter totaal niet aan bij het verhaal van de ander. De vragen gingen er niet over of hij wel of niet de juiste dingen deed, noch over of hij de dingen wel of niet juist deed, maar enkel of hij procedures wel of niet had gevolgd. Toen de medewerker enigszins gefrustreerd opmerkte dat het gesprek langzamerhand helemaal niet meer over inhoud, maar alleen nog maar over vorm ging, antwoordde de leidinggevende schouderophalend, dat dat kwam omdat hij nu eenmaal een "blauwe" denker was. Hierop stokte het gesprek.


Wat is een "blauwe" denker? Mij nieuwsgierig in het gesprek mengen zou volledig buiten de orde zijn, dus ik zweeg, dronk mijn koffie op en slenterde weg naar de dichtstbijzijnde vrije computer. Niet alleen had de leidinggevende zijn "blauwe" denken als verklaring gegeven voor zijn interventies (daarom doe ik wat ik doe, en zeg ik wat ik zeg), maar tevens impliciet aangegeven, dat dit de enige manier was en dat de ander (medewerker) zich maar diende aan te passen.

Terwijl ik nog steeds geen goed idee had wat "blauw" denken in hield, wist ik wel dat de leidinggevende zichzelf onvoldoende recht deed. Alsof je alleen maar "blauw" kunt denken. Alsof na die constatering alles stil kan staan: geen beweging meer; dit is mijn gestold denkraam; zo denk ik nu eenmaal; dus zo geef ik ook leiding.

Inmiddels ben ik via allerlei kanalen het "blauwe denken"  tegengekomen. Er zijn veel modellen en testen, die gebruik maken van kleuren om mensen en organisaties overzichtelijk in te delen. Opvallend is dat diverse, uiteenlopende modellen in de meeste kleurduidingen verschillen, maar behoorlijk overeenkomen als de betekenis van "blauw" aan de orde komt. Ik wil hier alleen al noemen: de kleuren van de Caluwé, Spiral Dynamics van Graves (bekend door de Managing Drives) en het Structogram. Blauw staat voor orde, voor systeem, structuur, procedures, overzichtelijke rijtjes, uniformiteit, alle neuzen dezelfde richting op, etc.

Blauw heeft daarmee zeker een enorme organiserende kracht. Effectieve organisaties bestaan mede bij de gratie van de blauwe vermogens. Blauw raakt echter haar kracht volledig kwijt op het moment dat blauw een mal wordt voor de werkelijkheid. De wereld wordt gereduceerd tot een systeem of model en tot bevriezen en zelfs stollen gebracht. De werkelijkheid is echter altijd in beweging. Beweging is  zo natuurlijk als het leven.

Wat ik elke blauwe denker (en zeker bovengenoemde leidinggevende) toewens, is dat deze zo nu en dan uit het eigen blauwe denken stapt en ook door anderskleurige ogen naar de wereld kijkt. Dan blijkt er opeens zoveel meer mogelijk. Dan zou je zomaar kunnen ontdekken dat medewerkers niet alleen  controleerbare productie-eenheden zijn, maar ook zelfstandig nadenkende collega's, die gemotiveerd door inhoud mooie en zinvolle dingen goed willen doen.

Van bril verwisselen, dus anders denken dan je gewend bent, kan best lastig zijn. Soms heb je daarvoor anderen nodig. Ooit mocht ik in een conflict tussen twee medewerkers bemiddelen, waarvan de een de ander een chaoot vond met veel te veel creatieve invallen en de ander de een controlfreak. Als experiment zijn we brillen gaan verwisselen. Beiden konden zo kennis maken met het denken van de ander en de consequenties daarvan. Ze vinden het nog steeds niet gemakkelijk om te denken zoals de ander, maar ze hebben nu wel de taken goed en plezierig verdeeld tijdens vergaderingen. De een leidt de vergadering op inhoud en ideeën, de ander houdt de structuur in de gaten. Boeiend vind ik dan, dat dankzij de erkenning door de ander, beiden steeds meer mee gaan in het denken van de ander, of dat nu blauw, groen, rood, geel of welke kleur dan ook is....

Kortom, wordt soms even een Blauwbilgorgel. Die is weliswaar blauw, maar ook veel meer dan dat!

Marcel van der Pol,

Gordian Jester @ Keridwen