Voor meer info over Keridwen: contact
De Blinden en de Olifant
Zaterdag 7 juni, Volkskrant: interview met Trudy Dehue (hoogleraar wetenschapstheorie en wetenschapsgeschiedenis, Universiteit Groningen).
In dit interview haalt Trudy Dehue de beroemde metafoor aan van de blinden die een olifant onderzoeken aan.
Elke onderzoeker ontdekt maar een deel van de werkelijkheid. Als je bijvoorbeeld je onderzoek focust op een poot, dan mis je de slurf. Richt je je op de romp, dan mis je de slachttanden, etc. Geen van de onderzoekers heeft zicht op de olifant als geheel.
Metafoor & Betekenis
Dit verhaal is wellicht reeds bij veel mensen bekend
(zie ook Keridwen's Verhaal van de Maand voor mijn versie van dit verhaal). Intrigerend vind ik altijd weer hoe iemand het verhaal vervolgens duidt, helemaal als je het verhaal als metafoor gebruikt. Een metafoor waarvoor? Het mooie aan metaforen vind ik, dat ze niet één op één verwijzen naar een ander concept - dan zou het enkel een vergelijking zijn - maar dat ze je uitnodigen op onderzoek te gaan naar de betekenissen (meerlagig!) van de metafoor.
Zo sterk als een beer is slechts een vergelijking - en het denken stopt.
Als je op zoekt gaat naar de betekenis van "beer", wat dat is en kan zijn en wat dat zou kunnen betekenen voor het begrip 'kracht', dan begint er een metafoor te ontstaan - en wordt het denken gestimuleerd in beweging te blijven.
Daarom houd ik zo van metaforen: metaforen nodigen je uit je denkraam te veranderen: te verschuiven en/of te vergroten.Op die manier kan bijvoorbeeld "zo sterk als een beer" veel meer betekenis krijgen.
Get outside your box - Enlarge your Frame of Mind!
Metafoor: een aantal blinden onderzoekt een olifant. Metafoor waarvoor? Dat iedereen zijn/haar deel van de werkelijkheid waarneemt, onderzoekt en betekenis geeft? Een oproep tot relativiteit en wellicht bescheidenheid? Dat de werkelijkheid te groot voor ons is?
In genoemd
verhaal van de maand ben ik ietwat gaan spelen met de metafoor. Als je het metaforische verhaal iets verandert, verandert dan ook je zoektocht naar betekenis?
De zoektocht van Trudy Dehue levert de volgende resultaten op:
- Je kunt oprecht en correct over hetzelfde ding rapporteren en elkaar toch tegenspreken.
- Als je met z'n allen rond zo'n olifant staat, heeft het weinig zin om te vragen: "oké, maar wie heeft er nu gelijk?"
Volgens haar bevinden wetenschappers zich in een vergelijkbare positie als de blinde mannen. Ze onderzoeken de wereld in principe oprecht, zorgvuldig en methodisch - en toch kan het gebeuren, dat ze langs elkaar heen praten of elkaar ronduit tegenspreken.
Oprecht, zorgvuldig en methodisch: in ieder geval al drie boeiende extra begrippen die het metafoor-onderzoek van Trudy Dehue heeft opgeleverd.
De vraag blijft natuurlijk: wat maakt dat elke onderzoeker maar een deel van de werkelijkheid ziet? Je wetenschappelijke discipline bepaalt mede wat en hoe je onderzoekt. Evenals het beleid van vakgroep of externe opdrachtgever (derde geldstroom). Verder: de beperkingen van voorkennis, instrumenten, methoden en technieken en financiering. Zeker niet te vergeten: je eigen specialiteit, je persoonlijke interesse en de paradigmata waarbinnen je acteert. Dan heb ik vast nog niet alles kunnen benoemen.
Juist die focus op een enkel deel van de werkelijkheid, jouw deel van de olifant, en daarmee de uitsluiting van andere delen van olifant en werkelijkheid, zorgt voor diverse denkcontaminaties en denkfouten. Trudy Dehue geeft een paar mooie voorbeelden bijv. over "depressies" en "volwassen adhd". Zeer lezenswaardig interview (Volkskrant, 7 juni 2014, Edmund-katern, pag, 27-31)!
Blog over denkraam
De reden dat ik hier over de blinden en hun olifant blog, is niet zozeer dat ik nu weer eens de kans krijg over DENKRAMEN (paradigmata, MindFrames) te schrijven en wat vergroting van je denkraam je op kan leveren: als je niet alleen gericht op een 'poot' bent, maar ook op de 'romp', wellicht op nog meer van de 'gehele' olifant.
De aanleiding om te bloggen is veel meer de herinnering dat juist het begrip ADHD een belangrijke prikkel voor mij was om het bestaan van denkramen te erkennen en vervolgens te willen morrelen aan de begrenzing van denkramen.
Herinneringen aan ADHD, MBD & ....
Ooit ben ik begonnen als bioloog. Tijdens mijn studie aan de RUG kreeg ik de kans om betrokken te raken bij een aantal onderzoeken buiten mijn vakgebied. Vooral onder de vlag van experimenteel klinische psychologie mocht ik meewerken aan onderzoek naar MBD.
Minimal Brain Damage - het begrip is afgeleid van Temple Fay's onderzoek naar hersenletsels bij soldaten uit WO.I . Hij zag vergelijkbare neurologische symptomen bij sommige kinderen, maar dan veel minder sterk.
Later bleek dat je alleerminst mocht spreken van "damage". Je kon helemaal niet goed beschadigingen in de hersenen van kinderen met diagnose MBD aantonen. Was Minimal Brain Dysfunction een beter begrip? Of anders Minimal Brain Disorder? Gezien de problemen van de kinderen met concentratie, afleiding en beweging, etc. moest er toch wel echt iets neurologisch mis zijn.
Welk "deel" van welke "olifant" onderzochten we toentertijd eigenlijk? Ik was blij dat ik de kans kreeg om als relatieve buitenstaander uit de definitie-discussie te blijven en als bioloog (etholoog) het gedrag van kinderen met diagnose MBD in hun eigen omgeving te observeren. Daarnaast kreeg ik de ruimte mij te verdiepen in de zgn. "Verstehung". Zou ik op de een of andere wijze in staat zijn mij te verplaatsen in zo'n kind, opdat ik zou leren begrijpen wat het was om "MBD-er" te zijn.
Ethologie & Verstehung betekenden voor mij dat ik ieder geval dat ik een relatief groot deel van de olifant mocht onderzoeken.
In diezelfde periode ontstond er ook een boeiende discussie over hoe je met kinderen met "MBD" moest omgaan. De Utrechtse aanpak: gericht op het gedrag van de kinderen (structureren). De Groningse aanpak: gericht op de omgeving (prikkel arm). De Rotterdamse aanpak: gericht op medicatie (ritaline).
Het gaat er mij niet om wie gelijk had. Het gaat er mij om, dat een ieder vanuit zijn/haar oprechte, zorgvuldig en methodische onderzoek van een deel van de olifant uitspraken deed over het totale dier. Dat werd een richtingenstrijd... Wie begreep de gehele olifant het best.
Inmiddels bestaat "MBD" niet meer. Het is (als ik dit goed heb begrepen) opgesplitst in ADHD , ADD. PDD-NOS, ... etc. ... etc... (vooral het begrip "-NOS" fascineert mij: "not otherwise specified" - prachtige kreet voor een bepalend denkraam, toch?). De vraag is of al deze begrippen op de een of andere manier naar een "Olifant" verwijzen, of naar een ander geheel.
Bewegende denkramen
Vooral deze ervaringen omtrent MBD en ADHD-onderzoek hebben mij op het pad gezet van denkramen: hun beperktheid maar ook van vermogen tot bewegen ("shifting paradigms"). Bovendien heeft het mij getriggered om buiten mijn vakgebied op zoek te gaan naar andere manieren om te kijken naar de werkelijkheid.
(Was het niet Maarten Luther die vertelde over de verrassing die het hem bood, als hij op zijn zolderkamer denkend over de wereld, door de verschillende dakramen steeds weer een ander deel van die werkelijkheid te zien kreeg?).
Mijn theaterwerk (als onder meer performer, regisseur, schrijver, trainer) heeft mij heel andere denkramen geboden, dan de wetenschappelijke! Het verkennen van de verschillende denkramen, vervolgens het schakelen, vergroten en zo mogelijk creëren van nieuwe denkramen heb ik als bijzonder en verrijkend ervaren.
Keridwen
Inmiddels zet ik het concept van "Bewegende Denkramen" professioneel in ten behoeve van organisaties, zelfstandige professionals en individuele mensen, die op de ene of andere wijze vastzitten in een werken aan een deel van de Olifant en graag een groter deel willen verkennen, omdat ze weten dat dat veel kan opleveren: zowel zakelijk, professioneel als privé.
Ik werk onder de vlag van Keridwen, omdat de naam Keridwen verwijst naar de godin van de Inspiratie. Keridwens's Drie Druppels van Inspiratie helpt je om andere, grotere en nieuwe denkramen te verkennen en te benutten!
Druppel 1: Wachter & Lantaarn
Druppel 2: De Dans van de Held
Druppel 3: Het Gordiaanse Ei
Ik bied met deze Druppels klanten een heldere structuur plus de creativiteit om uit het eigen denkraam te breken en nieuwe kansen, mogelijkheden en oplossingen te vinden. Als er iets is dat het werk voor Keridwen steeds weer bevestigd, is het wel dat als je je denkraam groter maakt je dat heel veel kan opleveren!
Groet!
Marcel van der Pol (Keridwen)
Regisseur Kritisch & Creatief Denken
.JPG)
