Terug van vakantie (3): #BronsTweet & #TwistQuote

Onverwacht belandden wij op vakantie in Zuid-Zweden (in de buurt van Fjällbacka. De kust daar bleek bezaaid met in de rotsen gekraste tekeningen uit de bronstijd (zgn rock carvings). Vooral toen we in de avond bij de vindplaatsen langs gingen, kregen we alle rust (geen collega-toeristen) en tijd om boven de honderden tekeningen te dromen  over wat ze betekend zouden kunnen hebben. De meeste tekeningen zijn met  Zweeds-rode verf overgetrokken (een enkele wit), zodat je ze goed kunt onderscheiden. Volgens de onderzoekers hebben de tekeningen dicht bij de (toenmalige) kust vaak een mystieke, rituele betekenis en zijn de tekeningen in de buurt van gevonden woonplekken meer alledaags van aard. Je zou zelfs individuele tekenaars (krassers) kunnen herkennen! 

Fascinerend die berichten uit het bronzen tijdperk! Ik ga mij elke keer bij zo'n vondst weer afvragen of die berichten in steen nog steeds een betekenis voor mij zouden kunnen hebben. Uiteraard zouden betekenissen slechts hineininterpretierungen zijn, wellicht met een heel andere betekenis dan de tekenaar ooit heeft bedoeld. Een manspersoon met vier rijen aan stippen zou volgens deskundigen een teken zijn dat de mensen toetertijd al bewust waren van het begrip "tijd": een kalender. Het zou volgens mij net zo goed een verwijzing kunnen zijn naar de vroege landbouw, het uitstrooien van zaaigoed. 

Hoe zit het met andere rotstekeningen? Acrobaat of  getormenteerde mens? Liefdespaar of  symbool van vastgezettte rolverdeling? Boten met ontdekkingsreizigers of rovende Noormannen? Uw associatie is net zo goed als de mijne. Vooralsnog houd ik het op veelal religieuze, rituele symbolen. Dat prikkelt tot meer inleving en fantasie, vaak zo nodig voor onderzoekers van het verleden om verder te komen. Ik raak steeds meer geboeid door de vraag voor wie die in de rotsen gekerfde berichten waren bedoeld. Ook nog voor mij, zoveel duizenden jaren later? Heldere boodschappen voor tijdgenoten of alleen begrijpelijk voor ingewijden? Voor de eeuwigheid of slechts voor het moment, zodat je rustig over een oudere afbeelding heen kon krassen? Zo heb ik het in Zuid Afrika gezien: Batswara-rotstekeningen, waarover in een paar honderd jaar talloze malen steeds opnieuw verse afbeeldingen zijn getekend.

Misschien waren het wel brons-tweets. Losse berichten voor een ieder die het wilde lezen of begrijpen. Zou het dan ook net zo gaan als onze berichten op Facebook (en andere Sociale Media)? Korte berichtjes (het moeizame kerven maakte dat noodzakelijk) om het hart te luchten? Boodschappen voor de goede verstaander?. Als je als prehistorische twitteraar iets ziet (leest) en dat blijkt een bevestiging van je eigen gevoelens of gedachten te zijn, dan knik je en glimlach je. Anders negeer je het, of kras je gewoon er een nieuwe boodschap overheen. Kortom, ook toen zou je niet daadwerkelijk geconfronteerd behoeven te worden met jou onwelgevallige berichten. Sommige berichten die niet in jou kraam te pas komen zijn vaak alleen maar lastig en kunnen het beste worden genegeerd. Als je werkelijk wilt kun je het zo regelen, dat je alleen maar aandacht hebt voor berichten die jou bevestigen, die vertrouwd zijn, die jou veiligheid en zekerheid lijken te bieden. 

Of zo in de bronstijd werd gedacht en via 'rock carvings' werd gecommuniceerd weet ik niet. Ik kan

alleen maar terugkijken over de eeuwen heen. Hoe duurzaam of vluchtig zijn bronzen en post-moderne berichten? Hedendaagse 'rock carvings' op Facebook (et al.) zijn haast te vluchtig voor woorden.  Er is echter wel een groot verschil tussen een individueel bericht (uitermate vluchtig) en de berichten-fountain waarop je bent geabonneerd (constante stroom). In je selectie-keuze van berichten kun je een duidelijk onderscheid maken tussen: dit is mijn wereld, deze berichten zijn een bevestiging van hoe ik de wereld zie en hoe ik deze ook in mijn eigen berichten tot expressie breng, en: dat is de buitenwereld, zo wil ik de wereld niet zien, die is niet van mij en ik wil er ook niets mee te maken hebben. 

Ik vraag mij altijd weer af wat het betekent als je bewust cq onbewust een groot deel van de wereld buitensluit. Welke inzichten, visies, mogelijkheden, verrassingen en oplossingen zul je missen? Ik ben mij er terdege van bewust dat versimpeling van de werkelijkheid ook een effectieve methode is om greep op die werkelijkheid te kunnen houden. Er is ook een veel en veel te groot aanbod aan impulsen en informatie om te kunnen verwerken. Versimpeling (schematisering?) van de werkelijkheid tot een coherent verhaal is een goede stap om greep te krijgen, te houden en niet te verzuipen in de info-overload. Een tweede, nog belangrijke stap is om dat verhaal vervolgens ook weer te relativeren. Wat zijn de verhalen van andere mensen? Je kunt altijd leren van de visies en inzichten van anderen. Je kent vast wel de uitspraak, dat als je doet wat je altijd al hebt gedaan, krijg je ook wat je altijd hebt gekregen. ... en dan krijg je zeker niet wat je óók had kunnen krijgen, wellicht iets wat adequater is, verrassender, grensverleggend, oplossend, effectiever, duurzamer...

Mijn core-business met Keridwen is om mensen en organisaties te ondersteunen hun actuele vraagstukken effectief aan te pakken door hen te helpen niet-functionele verhalen en patronen los te laten, buiten hun kaders te treden en andere perspectieven en inzichten te ontdekken. In dat deel van de werkelijkheid dat je nog niet kende, zijn soms zulke mooie zinvolle ideeën en inzichten te ontdekken! Dit noem ik Narratieve Zelfregie: wie durft te dwalen vindt nieuwe wegen.

Op de Sociale Media probeer ik steeds weer het zelfbevestigende en wereldbeeld-bestendigende karakter van berichten te doorbreken. Mijn #TwistQuotes moeten schuren. Ze moeten uitnodigen tot nadenken. Er zit niet voor niets altijd een soort 'twist' in. De #TwistQuotes zijn niet wereldschokkend. Het zijn geen grote confronterende ideeën. Ze willen je kietelen, opschudden. Het maakt niet uit of je geneigd bent tot orde en rust in het denken of tot associaties en creativiteit, de Dwaas (uit: De Dans van de Held, onderdeel van Narratieve Zelfregie) zal altijd proberen als een soort Personal Jester of Corporate Jester je zelfbevestigende gedachten ter discussie te stellen en je uit te nodigen tot kennismaking met andere ideeën. Kortom: We cherish interhuman and intracorporate diversities (motto Truebadoors, zie www.TRUEBADOORS.nl). U ook?

In hoeverre zouden deze 'rock carvings', deze #BronsTweets, vlak voor ons in Zweden nu bevestigend of vernieuwend zijn geweest? Was er stilstand of beweging in het denken? Ik vind ze in ieder geval intrigerend. Ze geven mij bovendien alle reden om tijd- en grenzeloos te dromen. Dat zouden we in de professionele praktijk ook veel meer kunnen doen; denken buiten de kaders is vaak zó nodig! Misschien helpen mijn #TwistQuotes daarbij alvast een beetje.

Groet! Marcel van der Pol

www.KERIDWEN.nl  contact

Vakantiegroet

Terug van vakantie (2): Het verschil tussen mensen en bomen

Vervolg op: Terug van vakantie (1): het beminde onbekende (9 augustus 2016)

In de film "De aangeklede aap" van Desmond Morris komt een scene voor waarin een acteur wordt gevraagd om gekleed als clochard met gesloten ogen midden op straat voor het Louvre te gaan liggen. Fascinerend om te zien hoe mensen op hem reageren. De meeste mensen lopen met een boog om hem heen. Anderen blijven van een afstandje toekijken. Niemand die hem benadert om te kijken of er ook iets mis is. Het meest confronterend zijn twee druk pratende mannen in pak, die hem volledig negeren, sterker nog, omdat de "bedelaar" op hun  weg ligt, rustig door pratend over hem heen stappen zonder hem een blik waardig te gunnen en hun weg vervolgen. De acteur wordt gevraagd hetzelfde nogmaals te doen maar dan in een klein bergdorpje in de Pyreneeën. Een paar toeristen zien hem en lopen met een boog om hem heen. Pas als dorpsbewoners de man op de grond in de gaten krijgen, ontstaat er actie. Ze gaan naar hem toe om te kijken wat er aan de hand is.

Voor Desmond Morris was dit een voorbeeld zgn stamgedrag. Als mens heb je maar een beperkt vermogen om de totale context waarin je je begeeft waar te nemen en een plek te geven in je bewustzijn. Concreet gemaakt: ieder van ons kan maar met maximaal zo'n 250 mensen anderen een zinvolle relatie aangaan. Dit is volgens Morris ook ongeveer de gemiddelde grootte van een stam zonder vaste interne structuur. In een dergelijke stam is het voor de samenhang nodig om iedereen bij naam en toenaam te kennen. Bij grotere stammen, is er een interne structuur nodig, met uiterlijk herkenbare symbolen, die niet individu gebonden zijn. Aan een uniform herken je bijvoorbeeld een functie, en weet je wat diens plek in de stam (of organisatie) is, niet omdat je die iemand persoonlijk kent. Is er geen heldere structuur, of is de context te complex, dan gaan we volgens Morris alles snel versimpelen. We selecteren eerst wat belangrijk of onbelangrijk lijkt. We laten elementen weg (vergeten die zelfs) of geven die een veel minder belangrijke attentiewaarde.

Terug naar Parijs. Het aantal mensen, bewegingen en prikkels op het plein voor het Louvre is zo gigantisch dat wil je nog greep op je eigen werkelijkheid houden, dan moet je wel selecteren en het plaatje van je omgeving versimpelen. Mensen, die er voor jou op dat moment niet (of minder) toe doen (omdat je ze niet kent, of omdat ze geen significante rol spelen in jouw beleving van de werkelijkheid) beschouw je niet meer als medemens, maar degradeer je tot een obstakel op je pad, waar je om of overheen moet. Net zoals de vroege mens in de prehistorie zich een weg moest banen door het oerbos: bomen waren obstakels, mensen verdienden aandacht (misschien waren het vrienden of anders vijanden).  Een liggende man (clochard? dronken?) kan zo een obstakel worden, waar je zonder aandacht aan te schenken over heen kunt stappen: een "boom" in het hedendaagse woud waar jij je weg moet zien te vinden. Je gesprekspartner is véél belangrijker.

Hetzelfde thema komt ook terug in de Pyreneeën-variant. Voor de toeristen is de context zo onbekend, dat ze al genoeg moeite hebben om deze een plek te geven in hun beleving van de werkelijkheid, dat ze niet weten wat ze met een liggende man aan moeten.  De omgeving is weliswaar veel minder prikkeloverdadig dan in Parijs, zodat ze wel de ruimte hebben de man te registreren en te erkennen dat hij ligt, maar ze zijn niet in staat deze informatie te duiden en er adequaat op te reageren. Voor de dorpsbewoners is dat geheel anders. Zijn kennen de context. Zij hebben al zó vaak hun omgeving geregistreerd, dat deze voorspelbaar is geworden. Er gebeurt niet zo veel daar hoog in de bergen. Zij zijn uitstekend in staat de liggende man als iets bijzonders te duiden, dat vraagt om aandacht en onderzoek.

Aan dit gegeven moest ik heel erg denken op onze vakantietocht langs de verschillende campings. Op kleine campings was het heel normaal dat je elkaar groette als je elkaar tegenkwam. Nummerplaten van de auto's bleken een aanleiding om te praten over herkomst en reiservaringen. Binnen een dag kon je de mensen redelijk duiden en een plek geven. Op grote, drukke campings was het daar heel anders. Mensen groetten nauwelijks tot niet. Sterker nog, zelfs als je in hun blikveld verscheen en iets deed of zei, werd je soms volledig genegeerd (alsof je slechts een "boom" was). Een van de frappantste voorbeelden hiervan zag ik op een mega-camping bij het Vänernmeer. Op bijna alle campings in Zweden zijn er keukens, waar je je potje kunt koken, soms met een hele rij aan fornuizen naast elkaar. Net fris onder de douche vandaan nam ik op een stoel op het keukenterras de tijd om mijn kleding verder in orde te brengen. Ondertussen kon ik naar binnen kijken. Naar schatting zo'n 12 groepjes mensen die ieder voor zich een deel van een fornuis in gebruik hadden. Er werd voor nul procent met de andere aanwezigen gecommuniceerd. Als mensen elkaar in de weg stonden, werd woordeloos en met afgewend hoofd dit obstakel omzeilt. Mijn primaire reactie was een verzuchting: wat een communicatieve armoede! Juist tijdens het koken op een camping kun je heerlijk genieten van de verschillen met anderen - van gerecht tot taal en rolverdeling.

Op weg naar huis herinnerde ik mij Desmond Morris weer. Je kunt ook maar zo-en-zo veel prikkels tegelijkertijd aan. Bij overdaad begin je je greep op de werkelijkheid te verliezen. Tenzij je de context vereenvoudigt en behapbaar maakt. Op dat moment voor jouw minder relevante mensen beschouw je dus als 'bomen'. Die zijn er gewoon. Je hoeft ze nauwelijks aandacht te geven. Als ze in de weg staan, loop je er gewoon omheen. Dit is de biologische invalshoek.

Je kunt er echter ook vanuit een meer narratieve invalshoek naar kijken. Deze leert, dat de mens greep krijgt op de eigen werkelijkheid door de verhalen die hij daarover vertelt. Verhalen creëren samenhang, inzicht en begrip: luister, zó zit mijn werkelijkheid in elkaar; daarom gebeurt er wat er gebeurt. Als je in een complexe context (overdaad aan prikkels, onbekende omgeving, etc.) je verhaal wilt maken, dan weet je zeker dat je verhaal slechts gaat over een beperkt deel van de werkelijkheid. Wellicht geef je sommige mensen slechts de rol van 'boom' in jouw verhaal.


De kracht van Narratieve Zelfregie (Keridwen's Zelfregie 3.3) zit in het vermogen van mensen om afstand te nemen van het eigen verhaal, het te onderzoeken en zo nodig bij te sturen. Misschien kunnen sommige 'bomen' dan weer mensen worden, omdat je ontdekt dat ze tóch een (belangrijke) functie in je verhaal hebben.  De vraag is dan of je bereid bent je verhaal te onderzoeken, zo nodig bij te sturen en mogelijk zelfs helemaal vanaf de grond opnieuw op te bouwen. Dan ontstaat er in ieder geval een geheel ander verhaal, met nieuwe mogelijkheden.

Onderweg naar huis, bedacht ik mij dat ik het bijvoorbeeld diverse economen zou gunnen om met behulp van Narratieve Zelfregie hun verhalen over de homo economicus te onderzoeken en bij te sturen. Toen dacht ik aan (top)sporters, hoe gigantisch gefocust zij vaak gereduceerde verhalen vertellen, geholpen door begeleiders, die zoveel mogelijk afleidende prikkels (mensen, wensen) weghouden door ze tot 'bomen' te verklaren. Welke prijs betalen ze hiervoor? Wat zou hun verlies-verhaal kunnen opleveren voor overwinningen? Daarna kwamen er beelden en beroepen genoeg boven: start-up en scale-up ondernemers, docenten, bestuurders, ambtenaren, bankiers, politici ... en ... Wie niet eigenlijk? Wie heeft het niet nodig om zo nu en dan zijn eigen verhalen te onderzoeken? Je blik kan wat beperkend zijn. Dan helpt het als een kritische vriend je Narratieve Zelfregie aanreikt. Hierover later meer.

Marcel van der Pol - www.KERIDWEN.nl - contact
Verwacht: Terug van vakantie (3): #BronsTweet & #TwistQuote

Terug van vakantie (1): het beminde onbekende

De weg terug van vakantie (dit keer: Zweden) is voor mij altijd weer een periode om langzaam maar zeker weer terug in de werkmodus te komen. Eén van de bijeffecten daarvan is dat dingen door elkaar gaan lopen.  Al rijdende overdenk ik alles waarmee ik binnenkort aan de slag ga en tegelijkertijd wil ik ook graag nog even nagenieten van alles wat ik de afgelopen weken heb meegemaakt. In praktijk betekent dat, dat ik ook op mijn privé-ervaringen met een meer professionele bril terugkijk.
Voor ons betekent vakantie heerlijk ronddwalen door het gastland. Je weet meestal niet precies waar je terecht komt, maar is er altijd wel een plekje te vinden om je tent op te zetten, zeker in Zweden waar wildkamperen is toegestaan. Het is een manier om onbekende gebieden te ontdekken en nieuwe ervaringen op te doen.

Wat mij als eerste opviel, was hoeveel behoefte veel mensen hebben om juist het bekende van thuis mee te nemen op vakantie. De wereld zal best mooi zijn, maar je moet wel een gevoel van minimale vertrouwdheid hebben om je lekker te voelen. Je neemt je eigen eten mee of je eigen beddengoed. Of nog mooier: je "eigen" huis in de vorm van camper of caravan. Je hoeft daarmee niet eens rond te reizen. Je zet hem ergens neer, je paalt het stukje grond er omheen af en vult jouw terrein met alles wat je mooi en belangrijk vindt, van planten, lampen en stoelen tot volledig ingerichte keukens. Van elders heb je thuis gemaakt.

Ik moest opeens denken aan mijn werk met Zelfregie 3.3 (onderdeel Wachter & Lantaarn). Er is altijd weer lef nodig om de grens tussen bekend en onbekend over te steken. Zelfregie 3.3 benadert dit narratief: zowel het bekende als het onbekende kent zijn eigen verhalen. Voordat je in beweging komt zal je Wachter je wijzen op consequenties. Sommige Wachters zullen je vooral aanzetten en enthousiasmeren om het onbekende op te zoeken. Andere Wachters zullen je vooral proberen tegen te houden, door te wijzen op gevaren. Áls je de stap dan zet, het bekende verlaat en het onbekende betreedt, wat voor Lantaarn neem je dan op reis mee? Heb je veel licht nodig, opdat je alles vantevoren kunt overzien - of zie je het vanzelf wel? Heb je een lantaarnpaal als baken nodig om weer naar terug te gaan - of neem je een zaklantaarn mee om onderweg te gebruiken als dat nodig lijkt?

In mijn werk krijg ik veel te maken met mensen en organisaties, die worden aan gespoord om te veranderen. Er zijn zoveel redenen te bedenken waarom mens en organisatie om in beweging zouden moeten komen, de grens over te steken en het onbekende land van de volgende verandering- cq ontwikkelingsfase te betreden. Wil je mensen gemotiveerd meekrijgen, dan is het verstandig om eerst eens een goed gesprek met de actieve Wachters en de Lantaarns aan te gaan. Besef dat die voor een belangrijk deel bepalen hoe de verhalen over verandering vorm gaan krijgen!

We hebben ook een paar nachten op een camping van een camper en caravanclub gestaan. Voorbeelden te over van bovengenoemde creaties van een eigen "thuis" elders. Vriendelijke, behulpzame mensen. Alle campingmedewerkers waren vrijwilligers. Een ontspannen, knusse sfeer. Dit doet je uiteraard afvragen of alle verandering altijd nodig is. Soms kunnen mensen zo genieten van het bekende en juist daardoor optimaal functioneren. Als echter veranderingen tóch door moeten gaan - en soms is dat gewoonweg een gegeven ...

Onderweg terug naar huis vond ik het in ieder geval een intrigerend en uitdagend gedachte-experiment om mijzelf af te vragen, wat voor Wachters en Lantaarns bij deze mensen actief zouden zijn, en vervolgens te bedenken wat er nodig is om hen (inclusief hun Wachters en hun Lantaarns) gemotiveerd de grens te laten oversteken naar het onbekende en te ontdekken wat voor mogelijkheden ze daar zullen vinden.

Marcel van der Pol
www.KERIDWEN.nl
contact

Verwacht: Het verschil tussen mensen en bomen