maandag 9 mei 2016

Dwalen in Afrika: tussen business en context

Ik herinner mij het eigenlijk nog als de dag van gisteren, bijna negentien jaar geleden: de gang naar de KvK om mij te laten inschrijven als zelfstandig ondernemer. Het had een tijdje geduurd voor ik tot die beslissing was gekomen. Aan de ene kant verlangde ik naar de vrijheid en de mogelijkheden van het ondernemerschap, aan de andere kant zag ik ook de risico's levensgroot voor mij (o.m. pas gekocht huis, studerende vrouw). Maar nu liep ik daar wel. Nog even... En dat was ook maar heel even... Binnen de kortste keren stond ik ook weer buiten, nu als eigenaar van Keridwen. Mijn eerste twee klanten had ik al sinds een paar dagen binnen. Wat wil een ondernemer nog meer?

Jaren later had ik een gesprek met een collega-ondernemer, die het zwaar had. Zijn bedrijf bestond reeds een aantal jaren. Aanvankelijk was het als een speer gegaan. Nu moest hij zich een slag in de rondte werken om de zaken enigszins rond  te krijgen. De vooruitzichten waren niet goed. De maatschappelijke ontwikkelingen in zijn branche stagneerden. De wereldeconomie stokte. Ik vroeg hem of hij bang was voor een faillissement. Hij haalde zijn schouders op. Dan zou het alleen maar even uithuilen worden en vervolgens opnieuw beginnen. Tot mijn verrassing was dit geen grootspraak. Hij meende het. Wat was tenslotte het ergste wat hem kon overkomen? Schuldhulpverlening? Hij had jaren lang met volle overtuiging het beste van zichzelf gegeven om zijn zaak op te bouwen, met alle mooie woorden van dien als creatief, pro-actief, innovatief, kwaliteit en klantvriendelijkheid. Nu het avontuur desondanks dreigde te mislukken, voelde hij zich allerminst schuldig. Hij zou misschien tijdelijk op een houtje moeten buiten, maar daarna...

Toen pas drong het tot mij door, hoe goed is het allemaal Nederland eigenlijk is geregeld. Wil je voor jezelf beginnen? Heb een goed idee. Zorg voor een beginkapitaal. Schrijf een businessplan. Ga naar de KvK en schrijf je in. Denk aan de de juiste regelingen en procedures. Zorg voor de nodige vergunningen en papieren. Wees initiatiefrijk. Acquireer. Sluit je aan bij een paar zinvolle netwerken. Werk hard. Wees eerlijk en betrouwbaar naar je klanten. Betaal je belastingen. Dan komt het goed. Mocht het desondanks niet goed gaan, dan is er altijd een goed sociaal vangnet. Misschien kan ik beter zeggen: wat een gemak en wat een voorrecht!

Nog geen drie weken geleden zat ik bij een 'braai' (bbq) in Livingstone, Zambia. Ik had een heftig gesprek met een blanke entrepreneur in dit land. Belangrijkste thema's van zijn betoog: "de overheid moest haar zaken véél beter op orde krijgen", en "de inwoners moesten meer drive en power tonen om er zelf iets van te maken". Steeds als hijzelf horendol dreigde te worden van de traagheid van de ontwikkelingen hier, vluchtte hij voor een paar maanden weg naar een paradijselijk eilandje in Azië.

Ik kan van alles en nog wat over dit gesprek gezeggen, maar het enige waar het hier mij om gaat is het contrast tussen overheid/maatschappij en burgers. Het is niet altijd zo, dat burgers en overheid elkaar versterken. Individuele burgers worden van alle kanten gestimuleerd om ondernemend te zijn en zo ene bijdrage te leveren aan de economische ontwikkeling van een land. Ik heb dat de afgelopen jaren ook veel gezien in diverse landen. Allerlei ondernemende mensen pakken de verantwoordelijkheid op en zoeken kansen en mogelijkheden om zich zelfstandig in hun eigen onderhoud te voorzien. Hoe doe je dat echter, tegen een achtergrond die niet ondersteunend is, die niet zorgt voor een vangnet als het mis gaat? Ik heb vooral veel respect gekregen voor mensen, die doen, die aanpakken en doorpakken, die in beweging komen tegen heersende stromen in.

Ik wil echter meer, dan respect betuigen. Ik wil meer dan oproepen: "Keep up the good work!". Ik wil aandacht voor de context waarbinnen mensen ondernemend durven zijn of niet durven zijn. Vaak is deze context vele malen lastiger dan in Nederland. Geen sociaal en maatschappelijk vangnet, een moeizaam opererende overheid, niet-optimale infrastructuur, etc. (zichtbaar, bovenstroom), met alle  vooroordelen, verwachtingen, oude waarden, beperkende normen, etc. (onderstroom). Het is in mijn ogen een enorme prestatie om in een minder faciliterende context toch succes te hebben. Met vallen en opstaan. Zonder de veiligheid van een vangnet.

Uiteraard vind ik het boeiend als mensen succes hebben. ik vind het echter fascinerend om te onderzoeken in welke context zij succes hebben. Wat heeft gemaakt, dat zij dankzij of ondanks de context erin slaagden om hun doelen te bereiken? Je hoeft alleen maar door de dorpen rond Livingstone, Zambia of een township als Katatura in Windhoek, Namibië te lopen, om te beseffen dat een business opzetten allerminst gemakkelijk is. Wat voor mogelijkheden zijn er om je als zelfstandig ondernemer waar te maken? In de dorpen in Zambia zagen we overal vrouwen die kleine handeltjes opzetten met voedsel of kleding. In die hele township in Namibië zagen we vooral drie soorten bedrijfjes: kroegen, kapsalons en carwashes. Wat heeft hen belemmerd? Wat heeft hen gestimuleerd? Van welke elementen in de context hebben ze gebruik gemaakt, om hun business tot bloei te brengen?

Juist omdat de context in deze landen zo anders is dan in Nederland, is het zo intrigerend om de dynamiek te onderzoeken tussen business en context. Het is voor mij daar een soort dwalen, omdat ik noch de weg, noch de omgeving voldoende ken. Met dwalen vind je echter altijd weer nieuwe wegen. Nieuwe wegen voor hen: onze ervaringen van het werkt in onze zo geregelde Nederland, de voor- de nadelen en de condities. Nieuwe wegen voor ons: de ervaring van daar ronddwalen, inclusief de mooie gesprekken en de zichtbare power, maar ook met oog voor de problemen (sociaal en maatschappelijk) daagt ons uit steeds opnieuw de dynamiek tussen initiatief en context te onderzoeken. Wart voor verrassende dingen je niet van Afrika kan leren! Afrika kan je helpen buiten de gebaande paden te treden, zonder de weg kwijt te raken.

Meer weten? neem gerust contact op.






Geen opmerkingen:

Een reactie posten